زن بعد از طلاق ارث می برد؟

معمولاً زن بعد از طلاق از همسر سابق خود ارث نمی برد، مگر در شرایط بسیار خاصی که قانون مدنی ایران پیش بینی کرده است. این استثنائات شامل فوت مرد در دوران عده طلاق رجعی یا وقوع طلاق در زمان بیماری منجر به فوت مرد، در یک بازه زمانی مشخص، می شود. در سایر موارد، با پایان یافتن رابطه زوجیت از طریق طلاق، حق توارث نیز از بین می رود و زن و شوهر دیگر از یکدیگر ارث نخواهند برد.

رابطه زناشویی در فرهنگ و قوانین هر جامعه، از جمله در ایران، نقش بنیادینی در تعیین حقوق و تکالیف متقابل زوجین ایفا می کند. یکی از مهم ترین این حقوق، حق ارث است که پس از فوت یکی از طرفین، برای دیگری مطرح می شود. با این حال، هنگامی که این رابطه با واقعه طلاق به پایان می رسد، ابهامات زیادی پیرامون ادامه یا قطع این حق توارث به وجود می آید. بسیاری از زنان و مردان، به خصوص پس از جدایی، با این پرسش مواجه می شوند که آیا طلاق به معنای قطع کامل تمامی حقوق مالی و توارثی است یا خیر. این موضوع، با توجه به پیچیدگی های انواع طلاق و شرایط خاص قانونی، نیازمند بررسی دقیق و موشکافانه است تا تمامی زوایای آن روشن شود.

این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و مستند بر اساس قانون مدنی ایران، به بررسی دقیق شرایط ارث بردن زن از همسر سابقش پس از طلاق می پردازد. ما در این نوشتار، ابتدا به مبانی ارث بین زوجین در عقد دائم اشاره خواهیم کرد تا بستر لازم برای درک تفاوت ها فراهم شود. سپس، با تکیه بر مواد قانونی، به تشریح استثنائات و شرایطی می پردازیم که در آن ها، علی رغم طلاق، حق ارث برای زن همچنان محفوظ می ماند. همچنین، به سایر حقوق مالی زن پس از طلاق و فوت همسر و همچنین وضعیت ارث فرزندان نیز اشاره خواهد شد.

مبانی ارث بین زوجین: نگاهی به قبل از طلاق

قبل از آنکه به بررسی شرایط خاص ارث بردن زن پس از طلاق بپردازیم، ضروری است که مبانی کلی ارث بین زوجین در قانون مدنی ایران را مورد واکاوی قرار دهیم. این درک پایه، به ما کمک می کند تا استثنائات پس از طلاق را در بستر صحیح قانونی خود درک کنیم و تفاوت ها و نکات ظریف را بهتر دریابیم.

اصل توارث در عقد دائم و شرایط آن

قانون مدنی ایران، رابطه زوجیت دائم را یکی از موجبات اصلی ارث بری می داند. بر اساس ماده ۸۶۴ قانون مدنی: «از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند، هر یک از زوجین است که در حین فوت دیگری زنده باشند». این ماده به روشنی بیان می کند که تنها در صورتی رابطه توارث بین زن و شوهر برقرار می شود که در زمان فوت، رابطه زوجیت دائم میان آنها وجود داشته باشد. ماده ۹۴۰ قانون مدنی نیز این موضوع را تأیید می کند: «زوجین در صورتی از یکدیگر ارث می برند که عقد آنها دائمی باشد و ممنوع از ارث نباشند.»

این بدان معناست که در عقد موقت (صیغه)، حق توارث بین زوجین وجود ندارد، مگر اینکه در ضمن عقد شرط شده باشد. بنابراین، اصل بر این است که برای ارث بردن، دو شرط اساسی لازم است:

• وجود عقد دائم در زمان فوت.
• زنده بودن هر یک از زوجین در زمان فوت دیگری.

میزان سهم الارث زن از شوهر در عقد دائم

میزان سهم الارث زن از شوهر در عقد دائم، بسته به وجود یا عدم وجود فرزند برای متوفی، متفاوت است. قانون مدنی این سهم را به وضوح تعیین کرده است:

• در صورت وجود فرزند مشترک (یا فرزند از همسران دیگر): اگر مرد متوفی دارای فرزند (چه از همسر فعلی و چه از همسران قبلی) باشد، سهم الارارث زن از ترکه شوهر، یک هشتم (۱/۸) خواهد بود.
• در صورت عدم وجود فرزند: اگر مرد متوفی هیچ فرزندی نداشته باشد، سهم الارث زن، یک چهارم (۱/۴) از ترکه خواهد بود.

نکته مهم این است که اگر مردی چند همسر دائمی داشته باشد، سهم یک هشتم یا یک چهارم میان تمامی همسران دائم او به تساوی تقسیم می شود. به عنوان مثال، اگر مردی دو همسر دائم و فرزند داشته باشد، یک هشتم ماترک بین آن دو همسر به تساوی تقسیم می شود.

تحولات قانونی سهم الارث زن از عرصه و اعیان

یکی از مهم ترین تحولات در قوانین ارث ایران، مربوط به سهم الارث زن از اموال غیرمنقول (به ویژه زمین) است. تا قبل از سال ۱۳۸۷، زن تنها از قیمت اعیانی (ساختمان ها و بناها) و اشجار (درختان) ارث می برد و از خود عرصه (زمین) سهمی نداشت. این موضوع همواره مورد انتقاد بود و تساوی حقوق را به طور کامل برقرار نمی کرد.

با اصلاحات صورت گرفته در سال ۱۳۸۷ و تغییر مواد ۹۴۶ و ۹۴۸ قانون مدنی، این نقیصه برطرف شد. بر اساس قانون جدید، زن علاوه بر عین اموال منقول و قیمت اعیانی و اشجار، از قیمت عرصه (زمین) نیز ارث می برد. این بدان معناست که اگر مرد متوفی دارای زمین باشد، قیمت آن ارزیابی شده و سهم الارث زن (یک هشتم یا یک چهارم) از کل دارایی ها، شامل قیمت زمین نیز محاسبه و به او پرداخت می شود. این اصلاحیه گام مهمی در جهت حمایت بیشتر از حقوق مالی زنان پس از فوت همسرانشان بود و حق ارث زن از زمین را به رسمیت شناخت.

پاسخ اصلی: شرایط ارث بردن زن بعد از طلاق (ماده ۹۴۳ قانون مدنی)

پس از بررسی مبانی ارث در دوران زوجیت دائم، حال به سراغ پرسش اصلی مقاله می رویم: آیا زن بعد از طلاق ارث می برد؟ اصل کلی این است که با قطع رابطه زوجیت از طریق طلاق، رابطه توارث نیز از بین می رود. اما قانون مدنی، استثنائات مهمی را برای این قاعده در نظر گرفته است که عمدتاً در ماده ۹۴۳ قانون مدنی تصریح شده اند.

اصل عدم توارث پس از طلاق

به طور معمول، پس از جاری شدن صیغه طلاق و پایان یافتن عده، زن و شوهر سابق دیگر هیچ گونه رابطه توارثی با یکدیگر ندارند. یعنی اگر هر کدام از آنها پس از طلاق و اتمام عده فوت کند، دیگری از اموال او ارث نخواهد برد. این قاعده، قطع کامل رابطه سببی و تبعات آن را شامل می شود. دلیل این امر، از بین رفتن همان سبب یا رابطه زوجیت است که بر اساس مواد ۸۶۴ و ۹۴۰ قانون مدنی، شرط اصلی توارث شناخته شده است.

استثنای مهم: طلاق رجعی و فوت در مدت عده

مهم ترین و اصلی ترین استثنا بر قاعده عدم توارث پس از طلاق، مربوط به طلاق رجعی است. ماده ۹۴۳ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: «اگر شوهر، زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند، هر یک از آنها که قبل از انقضای عده بمیرد، دیگری از او ارث می برد. لیکن اگر فوت یکی از آنها بعد از انقضای عده بوده و یا طلاق بائن باشد، از یکدیگر ارث نمی برند.»

توضیح کامل طلاق رجعی

برای درک این استثنا، باید ابتدا با مفهوم طلاق رجعی آشنا شویم. طلاق رجعی، نوعی از طلاق است که در آن مرد در طول مدت عده زن، حق رجوع به همسرش را دارد. به عبارت دیگر، در این نوع طلاق، رابطه زوجیت به طور کامل قطع نشده و زن در حکم زوجه مرد محسوب می شود. مرد می تواند بدون نیاز به عقد جدید، صرفاً با یک اراده و اظهار نیت، به زندگی مشترک بازگردد. این امکان رجوع، باعث می شود که در طول عده، زن از نظر حقوقی همچنان وضعیت خاص زوجه را داشته باشد.

شرط کلیدی توارث در طلاق رجعی

شرط اساسی برای ارث بردن زن در طلاق رجعی این است که فوت شوهر در مدت زمان عده طلاق رجعی رخ دهد. اگر مرد در این مدت فوت کند، زن مطلقه رجعیه، دقیقاً مانند یک همسر دائم، از او ارث خواهد برد و سهم الارث او همان یک هشتم یا یک چهارم (بسته به وجود یا عدم وجود فرزند) خواهد بود. این حکم برای مرد نیز صادق است؛ یعنی اگر زن در مدت عده طلاق رجعی فوت کند، مرد نیز از او ارث می برد.

مدت عده طلاق رجعی

مدت زمان عده طلاق رجعی برای زنان در شرایط مختلف، متفاوت است:

• برای زنان غیرباردار: سه طُهر یا سه ماه (حدود سه ماه و ده روز) از تاریخ طلاق. منظور از سه طُهر، سه پاکی پس از عادت ماهانه است.
• برای زنان یائسه یا غیرمدخوله: این زنان عده ندارند. بنابراین، طلاق آنها از نوع بائن محسوب می شود و قاعده توارث در عده شامل حال آنها نخواهد شد.
• برای زنان باردار: عده طلاق زن باردار، تا زمان وضع حمل (به دنیا آمدن فرزند) است. در این مورد نیز اگر شوهر در طول مدت بارداری و قبل از وضع حمل فوت کند، زن از او ارث می برد.

مدت زمان عده یکی از مهم ترین فاکتورها در تعیین تکلیف ارث زن مطلقه است و هر گونه بی توجهی به آن می تواند منجر به از دست رفتن حق و حقوق شود. این مدت زمان از لحظه جاری شدن صیغه طلاق محاسبه می شود.

عدم توارث در طلاق بائن و پس از اتمام عده

در مقابل طلاق رجعی، طلاق بائن قرار دارد که در آن مرد حق رجوع به زن در مدت عده را ندارد. در این نوع طلاق، رابطه زوجیت بلافاصله پس از جاری شدن صیغه طلاق به طور کامل قطع می شود و زن و مرد دیگر هیچ گونه پیوند زناشویی ندارند. انواع طلاق بائن شامل طلاقی است که قبل از نزدیکی واقع شود، طلاق زن یائسه، طلاق خلع و مبارات (مگر در صورت رجوع زن به فدیه)، و طلاق سوم پس از سه طلاق و دو رجوع. در تمامی این موارد:

• عدم ارث بردن زن در طلاق بائن: در طلاق بائن، از همان لحظه وقوع طلاق، حق توارث بین زوجین قطع می شود. بنابراین، اگر پس از طلاق بائن، هر یک از زن یا مرد فوت کند، دیگری از او ارث نخواهد برد.
• عدم ارث بردن زن حتی در طلاق رجعی، اگر فوت مرد پس از اتمام مدت عده باشد: حتی اگر طلاق از نوع رجعی بوده باشد، اما مرد پس از سپری شدن کامل مدت عده زن فوت کند، زن دیگر از او ارث نمی برد. با پایان یافتن عده، زن از حکم زوجه خارج شده و رابطه توارث بین او و همسر سابقش قطع می شود.

بر اساس ماده ۹۴۳ قانون مدنی، زن تنها در صورتی از همسر سابق خود ارث می برد که طلاق از نوع رجعی بوده و فوت مرد در ایام عده طلاق رجعی اتفاق افتاده باشد. در طلاق بائن یا پس از اتمام عده طلاق رجعی، حق توارث از بین می رود.

استثنای خاص: طلاق در زمان بیماری منجر به فوت (ماده ۹۴۴ قانون مدنی)

علاوه بر طلاق رجعی در مدت عده، قانون مدنی یک استثنای خاص دیگر را نیز برای ارث بردن زن بعد از طلاق پیش بینی کرده است. این استثنا در ماده ۹۴۴ قانون مدنی آمده و به مواردی مربوط می شود که مرد در دوران بیماری، اقدام به طلاق همسر خود می کند. این ماده حقوق زن را در شرایطی خاص، حتی اگر طلاق از نوع بائن باشد، حفظ می کند.

تشریح شرایط چهارگانه این استثنا

برای اینکه زن بتواند بر اساس ماده ۹۴۴ قانون مدنی از همسر سابق خود ارث ببرد، باید چهار شرط به طور همزمان محقق شود. این شرایط دقیق و حساس هستند و عدم وجود هر یک از آنها، مانع از ارث بردن زن خواهد شد:

1. طلاق در حالت بیماری شوهر واقع شود: اولین شرط این است که مرد در زمانی که به بیماری خاصی مبتلا است و این بیماری به حدی جدی است که جان او را تهدید می کند، اقدام به طلاق همسرش کند. منظور از بیماری، مرضی است که غالباً منجر به فوت می شود و عرفاً بیماری خطرناک محسوب می گردد.
2. همان بیماری عامل فوت باشد: دومین شرط این است که فوت مرد، ناشی از همان بیماری باشد که در زمان طلاق به آن مبتلا بوده است. اگر مرد به دلیل بیماری دیگری یا علت دیگری (مانند تصادف) فوت کند، این استثنا جاری نخواهد شد.
3. فوت شوهر ظرف یک سال از تاریخ طلاق رخ دهد: سومین شرط، محدودیت زمانی است. مرد باید ظرف مدت یک سال از تاریخ وقوع طلاق، بر اثر همان بیماری فوت کند. اگر فوت پس از گذشت یک سال اتفاق بیفتد، زن از او ارث نخواهد برد.
4. زن در این فاصله (یک سال) ازدواج مجدد نکرده باشد: آخرین شرط این است که زن مطلقه در طول این یک سال، با مرد دیگری ازدواج نکرده باشد. اگر زن در این مدت اقدام به ازدواج مجدد کند، حق ارث او از همسر سابقش، حتی با وجود سایر شرایط، ساقط می شود.

این ماده برای جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی مرد در زمان بیماری طراحی شده است، به این صورت که مرد بیمار به دلیل ترس از کاهش سهم ارث ورثه خود یا برای محروم کردن زن از ارث، اقدام به طلاق نکند. تأکید بر وجود این چهار شرط به صورت همزمان، دقت قانونگذار را در این خصوص نشان می دهد.

این استثنا حتی در صورتی که طلاق از نوع بائن باشد نیز جاری است، برخلاف ماده ۹۴۳ که تنها طلاق رجعی را شامل می شد. یعنی حتی اگر طلاق، بائن بوده و مرد در مدت عده امکان رجوع نداشته باشد، با تحقق این چهار شرط، زن همچنان از او ارث می برد. این موضوع، تفاوت و اهمیت ماده ۹۴۴ را بیش از پیش نمایان می سازد.

سایر حقوق مالی زن مطلقه بعد از فوت شوهر (متمایز از ارث)

علاوه بر حق ارث که به شرایط خاصی وابسته است، زن پس از طلاق و فوت همسر سابق خود، ممکن است دارای حقوق مالی دیگری نیز باشد که این حقوق، جزء ماترک و سهم الارث محسوب نمی شوند، بلکه به عنوان دیون ممتاز بر ذمه متوفی قرار دارند و باید قبل از تقسیم ارث میان ورثه، پرداخت گردند.

مهریه: دین ممتاز بر تقسیم ارث

مهریه، یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد دائم است که به محض جاری شدن عقد، زن مالک آن می شود. این حق، با طلاق ساقط نمی شود و حتی پس از فوت شوهر، چه در زمان زوجیت و چه پس از طلاق، کماکان به قوت خود باقی است. در واقع، مهریه یک دین ممتاز محسوب می شود و بر تمامی دیون عادی و از جمله بر حق ارث وراث، مقدم است.

این بدان معناست که:

• پس از فوت مرد، ابتدا باید تمامی دیون او، از جمله مهریه همسر یا همسر سابقش، از ماترک (دارایی های به جا مانده) او پرداخت شود.
• تنها پس از تسویه کامل مهریه و سایر دیون، اگر اموالی باقی بماند، آن اموال به عنوان ترکه تلقی شده و بر اساس قواعد ارث، میان ورثه قانونی از جمله فرزندان و در شرایط خاص، زن مطلقه، تقسیم خواهد شد.
• زن می تواند برای مطالبه مهریه خود، حتی پس از فوت همسر سابقش، اقدام قانونی کند و ورثه متوفی مکلف به پرداخت آن از اموال به جای مانده هستند. این حق، چه طلاق رجعی باشد چه بائن، و چه در مدت عده باشد و چه پس از آن، محفوظ است.

نفقه معوقه و اجرت المثل

نفقه معوقه و اجرت المثل ایام زوجیت نیز از جمله حقوق مالی زن هستند که در صورت مطالبه و اثبات، جزء دیون متوفی محسوب شده و قبل از تقسیم ارث باید از ماترک او پرداخت شوند. این موارد اگرچه ممکن است پس از طلاق، به دلیل عدم مطالبه یا گذشت زمان، پیچیدگی های خاص خود را داشته باشند، اما به طور کلی:

• نفقه معوقه: مربوط به نفقه ایام گذشته است که مرد به همسر خود پرداخت نکرده و زن آن را مطالبه کرده و اثبات نموده است. این بدهی نیز از جمله دیون ممتاز محسوب می شود.
• اجرت المثل ایام زوجیت: این حق به زنانی تعلق می گیرد که در طول زندگی مشترک، بدون قصد تبرع (رایگان)، کارهایی را انجام داده اند که شرعاً بر عهده آنها نبوده است. در صورت مطالبه و اثبات در دادگاه، این مبلغ نیز به عنوان یک بدهی از ترکه متوفی پرداخت خواهد شد.

این حقوق، ماهیت متفاوتی از ارث دارند و اساس آنها نه رابطه توارث، بلکه تعهدات مالی و دیونی است که مرد در طول زندگی مشترک یا پس از آن نسبت به زن خود داشته است. شناخت این تمایز برای زنانی که پس از طلاق و فوت همسر سابق خود به دنبال احقاق حقوق مالی شان هستند، بسیار حیاتی است.

مهریه و سایر دیون مالی مانند نفقه معوقه و اجرت المثل، حتی پس از طلاق و فوت شوهر، همچنان به عنوان یک دین ممتاز بر ترکه او اولویت دارند و باید قبل از تقسیم ارث بین ورثه، پرداخت شوند.

ارث سایر اشخاص مرتبط با طلاق

برای تکمیل بحث پیرامون ارث پس از طلاق، لازم است به وضعیت ارث سایر اشخاص مرتبط با این واقعه نیز بپردازیم تا تصویر جامع تری ارائه شود. این افراد شامل فرزندان و همچنین خود مرد مطلقه می شوند.

ارث فرزندان بعد از طلاق والدین

یکی از نگرانی های رایج پس از طلاق والدین، تأثیر آن بر حقوق فرزندان است. قانون مدنی ایران در این زمینه صراحت کامل دارد: طلاق والدین هیچ تأثیری بر حق ارث فرزندان از هر یک از والدین خود ندارد. رابطه نسبی (رابطه خونی) بین والدین و فرزندان، با طلاق قطع نمی شود و همواره به قوت خود باقی است.

بنابراین:

• فرزندان از پدر: اگر پدر پس از طلاق فوت کند، فرزندان (چه از همسر سابق و چه از همسران بعدی) به طور کامل از او ارث می برند. سهم الارث آنها بر اساس طبقات و درجات ارث و با توجه به سایر ورثه (مانند همسر جدید متوفی و سایر فرزندان) تعیین می شود.
• فرزندان از مادر: به همین ترتیب، اگر مادر پس از طلاق فوت کند، فرزندان او نیز از او ارث می برند و طلاق والدین هیچ خدشه ای به این حق وارد نمی کند.

میزان ارث فرزندان نیز مانند سایر ورثه، بر اساس طبقات و درجات ارث و سهم الفرض های مشخص شده در قانون مدنی تعیین می شود. برای مثال، اگر متوفی فرزند پسر و دختر داشته باشد، پسر دو برابر دختر ارث می برد (قاعده للذکر مثل حظ الانثیین).

شرایط ارث بردن مرد بعد از طلاق از زن سابق

قواعد توارث پس از طلاق برای مرد نیز، شباهت زیادی به قواعد مربوط به زن دارد. در حقیقت، ماده ۹۴۳ قانون مدنی که پیش تر به آن اشاره شد، به صورت متقابل برای هر دو طرف (زن و شوهر) کاربرد دارد. بر این اساس:

• اصل عدم توارث: به طور کلی، پس از طلاق (چه بائن و چه رجعی پس از اتمام عده)، مرد از زن سابق خود ارث نمی برد.
• استثنای طلاق رجعی و فوت در مدت عده: اگر زن در مدت عده طلاق رجعی فوت کند، مرد از او ارث می برد. این به دلیل این است که در طلاق رجعی، زن در حکم زوجه مرد محسوب می شود و رابطه زوجیت به طور کامل قطع نشده است. سهم الارث مرد نیز از همسرش در عقد دائم به شرح زیر است:
  • در صورت وجود فرزند مشترک (یا فرزند از همسران دیگر): یک چهارم (۱/۴) از ترکه.
  • در صورت عدم وجود فرزند: یک دوم (۱/۲) از ترکه.
• استثنای طلاق در زمان بیماری منجر به فوت زن (ماده ۹۴۴): این ماده به طور مستقیم به ارث زن از مرد اشاره دارد و عکس آن (ارث مرد از زن) را شامل نمی شود، مگر اینکه بتوان با استنباط حقوقی و قیاس، آن را به موارد مشابه تعمیم داد که این امر نیازمند نظر کارشناس حقوقی و قضایی است. اما اصل ماده به صراحت درباره زن و شوهر است.

بنابراین، برای مرد نیز، نوع طلاق و زمان فوت زن در تعیین تکلیف حق ارث از همسر سابقش، نقش محوری دارد.

نوع طلاق	فوت مرد در زمان عده	فوت مرد بعد از عده	فوت زن در زمان عده	فوت زن بعد از عده
طلاق رجعی	زن از مرد ارث می برد	زن از مرد ارث نمی برد	مرد از زن ارث می برد	مرد از زن ارث نمی برد
طلاق بائن	زن از مرد ارث نمی برد	زن از مرد ارث نمی برد	مرد از زن ارث نمی برد	مرد از زن ارث نمی برد
طلاق در بیماری منجر به فوت مرد (ماده ۹۴۴)	زن از مرد ارث می برد (حتی بائن، با شروط خاص)	زن از مرد ارث نمی برد	نامربوط	نامربوط

نتیجه گیری

حق ارث، یکی از پیچیده ترین و حساس ترین مباحث حقوقی است که با واقعه طلاق، ابعاد جدیدی پیدا می کند. همانطور که در این مقاله به تفصیل بررسی شد، برخلاف تصور عمومی که طلاق را به معنای قطع کامل تمامی حقوق می داند، قانون مدنی ایران در ماده ۹۴۳ و ۹۴۴ خود، استثنائاتی را برای ارث بردن زن بعد از طلاق پیش بینی کرده است.

نکات کلیدی این بحث را می توان به شرح زیر خلاصه کرد:

1. اصل عدم توارث: قاعده کلی این است که پس از طلاق، زن و شوهر سابق از یکدیگر ارث نمی برند. این قاعده شامل طلاق بائن و همچنین طلاق رجعی پس از اتمام مدت عده می شود.
2. استثنای طلاق رجعی: مهم ترین استثنا زمانی است که طلاق از نوع رجعی باشد و مرد در مدت زمان عده زن فوت کند. در این حالت، زن مطلقه رجعیه در حکم زوجه محسوب شده و از همسر سابق خود ارث می برد. همین قاعده به صورت متقابل برای مرد نیز صادق است.
3. استثنای طلاق در زمان بیماری: استثنای دیگر که در ماده ۹۴۴ قانون مدنی آمده، مربوط به طلاقی است که مرد در زمان بیماری خود به زن می دهد و ظرف یک سال بر اثر همان بیماری فوت می کند، به شرط آنکه زن در این مدت ازدواج مجدد نکرده باشد. این استثنا حتی در طلاق بائن نیز جاری است و برای حمایت از حقوق زن در برابر سوءاستفاده های احتمالی مرد بیمار وضع شده است.
4. سایر حقوق مالی: فارغ از حق ارث، زن پس از طلاق و فوت شوهر سابق خود، همچنان می تواند مهریه، نفقه معوقه و اجرت المثل ایام زوجیت خود را (در صورت اثبات) از ماترک متوفی مطالبه کند. این حقوق به عنوان دیون ممتاز بر حق ارث وراث، اولویت دارند.
5. حق ارث فرزندان: طلاق والدین هیچ تأثیری بر حق ارث فرزندان از پدر یا مادر خود ندارد و رابطه نسبی، فارغ از وضعیت زوجیت والدین، همواره برقرار است.

پیچیدگی ها و جزئیات حقوقی در هر پرونده، به خصوص در مسائل ارث و طلاق، می تواند بسیار متفاوت باشد. کوچکترین تفاوت در شرایط پرونده، مانند نوع طلاق، زمان دقیق فوت، یا وضعیت جسمانی زوجین، می تواند نتایج حقوقی متفاوتی را در پی داشته باشد. بنابراین، برای اطمینان از احقاق حقوق خود و اتخاذ بهترین تصمیم، مشاوره حقوقی با یک وکیل متخصص در امور خانواده و ارث، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. وکیل با بررسی دقیق جزئیات پرونده، می تواند راهنمایی های لازم را ارائه دهد و از تضییع حقوق شما جلوگیری کند.