با خشکسالی جوانی مواجه هستیم

آفتاب نیوز :

علی پژوهان، استادیار جمعیت شناسی دانشگاه آزاد در دومین نشست علمی تخصصی جوانی جمعیت و قدرت نظامی که در صبح امروز دوشنبه در محل پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی برگزار شد، با بیان اینکه دو موضوع جمعیت و جمعیت شناسی را به سبب ویژگی های بی سابقه دوران نوین بیش از هر زمان دیگری جلوه گری می کند، گفت: جمعیت ایران در طی 4 دهه گذشته تغییرات وسیعی را تجربه کرده؛ اما جامعه نتوانسته به این تغییرات واکنش مثبت نشان دهد که این امر باعث نگرانی هایی شده است.

وی ادامه داد: ما در حوزه جمعیت دچار روزمرگی شدیم؛ چرا که مشاهده می شود حرف های مسیولین و دانشگاهیان تکراری و تا به امروز در حوزه جمعیت سیاست ها یک قدم به جلو و دو گام به عقب بوده است. دو قطبی شدن موضوعات جمعیتی نیز در این حوزه دیده می شود؛ به گونه ای که برخی جمعیت امروزه کشور را نه تنها کم بلکه زیادی می بینند و برخی دیگر برعکس اعتقاد دارند جمعیت نسبت به مساحت کم است و باور دارند که جمعیت می تواند عزت افرینی کند.

پژوهان با تاکید بر اینکه کشور در زمینه جمعیت فرصت خطا ندارد؛ بلکه باید از تجارب کشور های دیگر استفاده کند، اضافه کرد: در این زمینه دو رویکرد وجود داد. رویکرد اول فرصت های جمعیتی است و رویکرد دوم شامل چالش های جمعیتی می شود و این نکته حایز اهمیت است که باید واقع بین و جامع نگر باشیم؛ همان طور که فصل خندان بهاری برای همیشه ماندگار نخواهد بود، پنجره جمعیتی هم به پایان خواهد رسید و سرانجام جای خود را به فصل خزان پاییزی و سپس به فصل لرزان زمستان خواهد داد.

استادیار جمعیت شناسی دانشگاه آزاد خاطر نشان کرد: اگر تمهیدات و امکانات لازم در عرصه آموزشی، اقتصادی، اشتغال و … فراهم نشوند در آن صورت جامعه با چالش های جدی و مسایل فزاینده ای ناشی از رشد تورمی جمعیت جوانان روبرو می شود و زمینه های لازم برای افزایش و گسترش بیکاری، طلاق، مهاجرت متخصصان و خشونت ها شکل خواهد گرفت.

تعیین اولویت ها و چالش ها

پژوهان با بیان اینکه هر سیستم سیاسی از حیث حل مسایل جامعه باید سه ویژگی “شناخت مسایل الویت دار”، “یافتن راه علمی و بهینه برای حل آن” و “پایش نتایج به منظور اصلاح و تکمیل سیاست های اتخاذ شده با هدف افزایش کارایی سیاست ها” را به طور مستمر داشته باشد، افزود: واقعیت این است اگر در ویژگی اول یعنی شناخت مسایل اولویت دار به توافق نرسیم تحقق دو ویژگی بعدی میسر نخواهد بود.

وی ادامه داد: کاهش باروری با این سرعت نشان می دهد که مساله ای در جامعه وجود دارد که دچار این وضع شدیم؛ بنابراین مساله اصلی اگر حل شود نه فقط رشد جمعیت و فرزندآوری در مسیر مناسب و طبیعی خود قرار خواهد گرفت بلکه برخی مشکلات دیگر نیز حل خواهد شد.

این استادیار دانشگاه آزاد، “فقدان امید به آینده” و “ضعف بنیان های اقتصادی” و “احساسی بیگانگی جامعه” را از دلایل مشکل فرزندآوری در کشور خواند و یادآور شد: تا این چند مشکل مرتبط با هم حل نشود با تزریق بیهوده منابع مالی به جامعه، با هدف فرزندآوری مشکلی حل نخواهد شد.

به گفته وی تعداد متولدین دو ماه اول سال 1402، برابر 168142 نفر است که 6259 نفر کمتر از دوماه مشابه سال 1401 است. یعنی حدود 3.5 درصد کاهش نشان می دهد.

پژوهان اضافه کرد: تعداد فوتی های این دوماه برابر 71299 نفر است که 4089 نفر بیشتر از دوماه مشابه سال گذشته است. امار مرگ و میر ها بیش از 6 درصد افزایش داشته است. این رشد مرگ و میر بسیار مهم است و باید دلایل آن جستجو شود. با توجه به این دو رقم زاد ولد و مرگ و میر می باید گفت که میزان رشد جمعیت تا حدود 0.1 درصد کم شده است یعنی از 0.76 درصد در سال گذشته به حدود 0.68 می رسد.

وی اضافه کرد: نتایج بدتر در آمار ازدواج و طلاق است. ازدواج در این دو ماه 96.711 مورد بوده که 18 درصد کاهش نسبت به دو ماه سال گذشته دارد یعنی الان 79 هزارنفر در این دو ماه ازدواج کرده اند به عبارتی 17 هزار کاهش داشته است، و طلاق نیز 37701 که 38 درصد افزایش دارد. همین اعداد برای انکه مسیولین نسبت به سیاست های موجود خود تجدید نظر کنند کافی است.

پژوهان کاهش با بیان اینکه فرزندآوری و گهواره خالی را در جامعه عادت و مهاجرت به کشور های دیگر فرهنگ شده است، گفت: معکوس شدن هرم جمعیتی این پیام ساده را دارد که ما پیر می شویم و کشور های همسایه جوان و در چند سال آینده در حوزه جوانان، خشکسالی داریم، تعداد سقط ها با تعداد تولد ها برابر می شود.

زنگ هشدار به صدا درمی آید

استاد یار دانشگاه آزاد تاکید کرد: در سال 1430 حدود 30 درصد جمعیت کشور سالمند می شوند و این در حالی است که هزینه یک فرد سالمند 7 برابر یک فرد غیر سالمند است و این سوال مطرح می شود که آیا نظام سلامت پاسخگوی سالمندان خواهد بود.

وی با تاکید بر اینکه هرم سنی در آینده استوانه ای و معکوس خواهد شد، افزود: عواملی در این امر موثر است که از آن جمله می توان به مواردی، چون ساختار جمعیت، مرگ 15 تا 20 هزار نفری در حوادث رانندگی در ایران است که می تواند پیامد های اجتماعی و فرهنگی ایجاد کند؛ چرا که بسیاری از فوتی ها یا سرپرست خانواده یا در سن ازدواج هستند.

پژوهان یادآور شد: ما نمی توانیم با ساختار سالخورده، اقتصاد توانمند داشته باشیم؛ تا 25 سال آینده 25 میلیون سالمند داریم که به معنای 25 میلیون عینک و 25 میلیون عصا و سایر نیاز ها از این رو باید جامعه را آماده کرد که در فاز سالمندی زیست کند.

وی گفت: ما نمی توانیم سالمندی را دور بزنیم و نمی توانیم از وقوع آن جلوگیری کنیم.