جدیدترین بخشنامه مرخصی زندانیان ۱۴۰۳

آخرین اطلاعات درباره مرخصی زندانیان ۱۴۰۳ نشان می دهد که بخشنامه جامع و جدیدی مخصوص این سال از سوی رئیس قوه قضائیه صادر نشده است. قوانین و مقررات کلی مانند ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها همچنان مبنای عمل برای اعطای انواع مرخصی به زندانیان واجد شرایط است. این مقاله به بررسی دقیق شرایط، انواع، و مراحل دریافت مرخصی می پردازد.

اعطای مرخصی به زندانیان، یکی از ارفاقات قانونی و ابزارهای مهم در مسیر اصلاح و بازپروری آنهاست. این فرصت نه تنها به زندانی کمک می کند تا ارتباط خود را با خانواده و جامعه حفظ کند، بلکه می تواند در فرآیند بازگشت او به زندگی عادی پس از پایان دوره محکومیت، نقشی کلیدی ایفا کند. برای زندانیان، خانواده هایشان و همچنین وکلای حقوقی، دسترسی به اطلاعات دقیق و به روز درباره شرایط و مقررات مرخصی حیاتی است. این مقاله با هدف ارائه یک راهنمای جامع و مستند، تمام جنبه های مربوط به قوانین مرخصی زندانیان در سال ۱۴۰۳ (و چشم انداز ۱۴۰۴) را با جزئیات کامل بررسی می کند تا به عنوان یک مرجع قابل اعتماد در این زمینه عمل نماید.

آیا بخشنامه جدیدی برای مرخصی زندانیان در سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ صادر شده است؟ بررسی وضعیت به روز

یکی از سؤالات پرتکرار برای خانواده ها و وکلای زندانیان، انتشار بخشنامه جدید مرخصی زندانیان ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ است. در پاسخ به این ابهام باید به صراحت بیان کرد که معمولاً یک بخشنامه جامع جدید به معنای تغییر کلی قوانین مرخصی در ابتدای هر سال از سوی رئیس قوه قضائیه صادر نمی شود. بلکه، چارچوب اصلی اعطای مرخصی زندانیان بر اساس قوانین دائمی و آیین نامه های اجرایی مصوب بنا نهاده شده است و بخشنامه ها بیشتر جنبه دستورالعملی، توضیحی یا مناسبتی دارند.

مبانی اصلی و قانونی اعطای مرخصی به زندانیان، همچنان ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور است. این قوانین به طور مستمر اجرا می شوند و نیاز به بخشنامه جدید سالیانه برای کلیت موضوع مرخصی ندارند. بخشنامه هایی که گاهی منتشر می شوند، اغلب مربوط به مناسبت های خاص (مانند مرخصی عید زندانیان ۱۴۰۳، مرخصی نوروزی زندانیان ۱۴۰۳ یا مرخصی زندانیان دهه فجر ۱۴۰۳) هستند که در آن ها شرایط اعطای مرخصی برای تعداد مشخصی از زندانیان و در بازه زمانی خاص تسهیل یا اعلام می شود.

بنابراین، برخلاف تصور رایج، ممکن است در سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ بخشنامه جامع و جدیدی که کلیه قواعد مرخصی را تغییر دهد، منتشر نشده باشد و همچنان باید به مواد قانونی جاری و آیین نامه های اجرایی موجود مراجعه کرد. آخرین بخشنامه کلی که در برخی وب سایت ها به آن اشاره می شود، مربوط به سال ۱۳۹۷ است که در آن نیز عمدتاً به تبیین و تأکید بر رعایت مواد قانونی پیشین پرداخته شده است. در صورت انتشار هرگونه بخشنامه جدید یا تغییرات اساسی در سال های آتی، این مقاله به روزرسانی خواهد شد.

چارچوب اصلی اعطای مرخصی به زندانیان، بر پایه ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها بنا شده است و بخشنامه ها بیشتر جنبه مناسبتی یا تکمیلی دارند تا تغییرات کلی در قوانین.

مبانی قانونی اعطای مرخصی به زندانیان: ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری

اصلی ترین سند قانونی که شرایط مرخصی زندانیان را تبیین می کند، ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری است. این ماده سنگ بنای تمامی تصمیم گیری ها و بخشنامه های مرتبط با اعطای مرخصی به محکومان به حبس است. بر اساس این ماده، محکومان می توانند در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان، مشارکت فعال در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم، پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی بهره مند شوند.

تبصره های ماده ۵۲۰ و آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها، جزئیات بیشتری را در خصوص این شرایط ارائه می دهند:

• رعایت ضوابط و مقررات زندان: زندانی باید به قوانین و نظم داخلی زندان پایبند باشد. هرگونه تخلف انضباطی می تواند او را از حق مرخصی محروم کند.
• مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی: هدف از حبس، صرفاً مجازات نیست، بلکه اصلاح و بازپروری فرد نیز هست. شرکت فعال در کلاس های آموزشی، حرفه آموزی، فرهنگی، مذهبی و مشاوره ای نقش مهمی در کسب امتیاز برای مرخصی دارد.
• کسب امتیازات لازم: بر اساس آیین نامه سازمان زندان ها، برای هر یک از فعالیت های ذکر شده و رفتار مناسب، نمرات اعتباری خاصی در نظر گرفته می شود که مجموع این نمرات، وضعیت زندانی را برای دریافت مرخصی تعیین می کند. (در بخش بعدی به تفصیل توضیح داده خواهد شد).
• سپردن تأمین مناسب: قبل از اعطای مرخصی، زندانی یا خانواده او موظفند یک نوع تأمین مالی (مانند وثیقه ملکی، کفالت یا وجه نقد) به مقام قضایی ارائه دهند تا بازگشت زندانی در پایان مرخصی تضمین شود.

همچنین، طبق تبصره های این ماده، مقررات مربوط به امتیازدهی و نحوه اعطای مرخصی، به موجب آیین نامه ای است که توسط سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب رئیس قوه قضائیه می رسد. این آیین نامه، به عنوان مکمل ماده ۵۲۰، جزئیات اجرایی فرآیند مرخصی را مشخص می کند.

انواع مرخصی زندانیان و مدت زمان آن ها

قوانین مرخصی زندانیان، انواع مختلفی از مرخصی را با شرایط و مدت زمان متفاوت پیش بینی کرده است. درک این تفاوت ها برای زندانیان و خانواده هایشان از اهمیت زیادی برخوردار است:

۱. مرخصی استحقاقی (ماهانه)

این نوع مرخصی، رایج ترین نوع مرخصی است که به زندانیان واجد شرایط اعطا می شود. مدت زمان آن حداکثر ۳ روز در ماه است. شرایط اصلی آن شامل رعایت ضوابط زندان، مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم است که در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری تصریح شده است. این مرخصی، پس از سپردن تأمین مناسب و تأیید شورای طبقه بندی زندان و دادستان، قابل اعطا است.

۲. مرخصی خانوادگی (اضطراری)

این مرخصی در شرایط خاص و اضطراری به زندانی تعلق می گیرد و هدف آن، امکان حضور زندانی در رویدادهای مهم خانوادگی است. موارد مجاز برای این نوع مرخصی شامل:

• بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول (مانند پدر، مادر، فرزند)
• فوت همسر
• ازدواج فرزندان

مدت زمان این مرخصی، به تشخیص دادستان، حداکثر تا ۵ روز است. نکته مهم این است که در صورت عدم توانایی زندانی برای سپردن تأمین مناسب، می تواند تحت مراقبت مأموران، یک روز در ماه و به مدت ۱۰ ساعت از مرخصی استفاده کند.

۳. مرخصی ترمیمی (برای جلب رضایت شاکی خصوصی)

در مواردی که زندانی دارای شاکی خصوصی باشد و قاضی اجرای احکام یا دادستان تشخیص دهد که اعطای مرخصی می تواند در جلب رضایت شاکی مؤثر باشد، این نوع مرخصی اعطا می شود. مرخصی زندانیان با شاکی خصوصی شرایط ویژه ای دارد:

• مدت زمان: یک نوبت حداکثر تا ۷ روز.
• قابلیت تمدید: در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی برای یک بار دیگر و به مدت ۷ روز قابل تمدید است.
• اهمیت جلب رضایت: این مرخصی با هدف تسهیل مذاکره و مصالحه بین زندانی و شاکی طراحی شده است.

۴. مرخصی محکومان جرایم غیرقابل تعلیق

برخی از جرایم به دلیل ماهیت خاص خود، مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی شوند. با این حال، قانونگذار برای این دسته از محکومان نیز امکان مرخصی را پیش بینی کرده است. شرایط مرخصی زندانیان در این گروه به شرح زیر است:

• پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات.
• مدت زمان: حداکثر ۵ روز در هر چهار ماه به تشخیص دادستان.
• رعایت کلیه ضوابط و مقررات زندان و کسب امتیازات لازم، مانند سایر مرخصی ها، ضروری است.

۵. مرخصی مناسبتی (با دستور رئیس قوه قضاییه)

این مرخصی ها به مناسبت های ملی و مذهبی خاص از سوی رئیس قوه قضائیه صادر می شود و معمولاً شامل تعداد زیادی از زندانیان واجد شرایط می گردد. از جمله این مناسبت ها می توان به عید نوروز، دهه فجر و اعیاد مذهبی اشاره کرد. مدت زمان این مرخصی ها متغیر است و حداکثر دو بار در سال، علاوه بر سقف تعیین شده قانونی، به زندانیان اعطا می شود. بخشنامه مرخصی نوروزی زندانیان ۱۴۰۳ و بخشنامه مرخصی زندانیان دهه فجر ۱۴۰۳ از نمونه های این نوع مرخصی هستند که با توجه به شرایط خاص در هر سال اعلام می شوند.

۶. مرخصی محکومان اعمال ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

این مرخصی مخصوص محکومانی است که صرفاً به دلیل عدم توانایی در پرداخت محکوم به (مانند مهریه یا چک بلامحل) در حبس به سر می برند. هدف از این مرخصی، فراهم آوردن فرصت برای پرداخت بدهی و جلب رضایت شاکی است:

• مدت زمان: هر سه ماه یک نوبت، حداکثر ۱۰ روز.
• قابلیت تمدید: در صورتی که محکوم بتواند بخشی از محکوم به را پرداخت کند، مدت مرخصی به تشخیص قاضی اجرای احکام قابل تمدید است.
• نیاز به تأمین: اعطای این مرخصی نیز با اخذ تأمین مناسب از محکوم صورت می گیرد.

معیارها و نحوه کسب امتیاز برای دریافت مرخصی (بر اساس ماده ۱۹۴ آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها)

اعطای مرخصی به زندانیان فراتر از صرف احراز یک محکومیت است و به رفتار و عملکرد فرد در دوران حبس بستگی دارد. ماده ۱۹۴ آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور، سیستم امتیازدهی دقیقی را برای تعیین واجد شرایط بودن زندانیان برای مرخصی مشخص کرده است. بر اساس این آیین نامه، زندانیان با کسب حداقل یکصد امتیاز از «درجه اعتباری» لازم، پس از اعلام شورای طبقه بندی و رعایت سایر شرایط، می توانند ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی بهره مند شوند. زندانیان متناسب با نمره اعتباری مکتسبه، به چهار درجه «ضعیف، متوسط، خوب و عالی» تقسیم می شوند. این امتیازات از طریق فعالیت های مختلف به دست می آید که در جدول زیر به تفصیل آورده شده است:

ردیف	عنوان فعالیت	امتیاز (حداکثر در هر ماه/دوره)	توضیحات تکمیلی
۱	امور انضباطی و همکاری در نظم زندان	۲۰ (در هر مورد)	رعایت مقررات، همکاری در برقراری نظم، پیشگیری از تخلفات، همکاری در کشف مواد ممنوع
۲	فعالیت های مذهبی و قرآنی	۱۰ تا ۱۰۰ (بسته به نوع فعالیت)	شرکت مستمر در نماز جماعت و مراسم مذهبی (۳۰)، تلاوت، روخوانی، حفظ قرآن (۳۰، هر جزء ۱۰۰)، قبولی در آزمون (۳۰)، انتخاب در جشنواره قرآنی (۱۰۰)
۳	فعالیت های فرهنگی، هنری و ورزشی	۲۰ تا ۳۰	همکاری در فعالیت های فرهنگی و هنری، شرکت در دوره های کتابخوانی و شعرخوانی، کلاس های فرهنگی، هنری و ورزشی، کسب رتبه در جشنواره ها (۳۰)
۴	فعالیت های علمی و تحصیلی	۱۰ تا ۱۰۰	اشتغال به تحصیل (۱۰)، قبولی در مقاطع تحصیلی (۱۰۰)، شرکت در دوره های تربیت معلم (۲۰)، تدریس (۳۰)، پذیرش در دانشگاه (۱۰۰/۵۰)، فراگیری زبان خارجی (۵۰)
۵	مهارت های فنی، حرفه ای و اجتماعی	۱۰ تا ۱۰۰	شرکت در کلاس های فنی و حرفه ای (۱۰)، اخذ گواهی (۵۰)، اشتغال به کار در کارگاه ها یا خدمات (۴۰)، شرکت در دوره مهارت های زندگی (۵-۵۰)، مشاوره و روان درمانی (۲۰)
۶	ترک اعتیاد	۱۰ تا ۱۰۰	حضور در برنامه های ترک اعتیاد (۱۰)، همکاری به عنوان آموزنده (۱۰)، ترک کامل سیگار (۱۰۰)، ترک کامل مواد مخدر (۱۰۰)
۷	همکاری در اجرای حکم	۱۰ تا ۱۰۰	پرداخت جزای نقدی (۱۰ به ازای هر ۱%)، اخذ رضایت شاکی (۱۰۰)
۸	دیگر اقدامات و فعالیت های پیش بینی نشده	حداکثر ۵۰	به تشخیص شورای طبقه بندی

نکات مهم در کسب امتیاز

تبصره ۲ ماده ۱۹۴ آیین نامه، شرایط خاصی را برای گروه های آسیب پذیر در نظر گرفته است که می توانند با کسب حداقل پنجاه امتیاز از مرخصی بهره مند شوند. این گروه ها شامل:

• محکومان مرد دارای شصت سال سن و بالاتر و زن دارای بیش از پنجاه و پنج سال سن.
• زنان سرپرست خانوار (بر اساس گواهی مستند).
• مادران دارای فرزند کمتر از پانزده سال سن.
• زندانیان دارای بیماری های مسری خطرناک یا صعب العلاج.
• ایثارگران و ناتوانان.

این تسهیلات نشان دهنده رویکرد حمایتی قانون گذار نسبت به این گروه هاست تا امکان استفاده از ارفاقات قانونی برای آن ها فراهم شود.

مراحل درخواست و پیگیری مرخصی زندانیان (راهنمای گام به گام)

فرآیند درخواست انواع مرخصی زندانیان شامل مراحل مشخصی است که رعایت دقیق آن ها برای موفقیت در دریافت مرخصی ضروری است:

چه کسی می تواند درخواست مرخصی را ارائه دهد؟

معمولاً درخواست اولیه مرخصی توسط خود زندانی به شورای طبقه بندی زندان ارائه می شود. با این حال، وکیل یا خانواده زندانی نیز می توانند با هماهنگی و وکالت، پیگیری های لازم را انجام دهند. در عمل، حمایت و پیگیری خانواده نقش مهمی در تسهیل این فرآیند دارد.

تنظیم نمونه درخواست مرخصی

درخواست مرخصی باید به صورت کتبی و شامل اطلاعات زیر باشد:

• مشخصات کامل زندانی (نام، نام خانوادگی، شماره پرونده، زندان محل حبس).
• نوع مرخصی درخواستی (مثلاً استحقاقی، خانوادگی، ترمیمی، مناسبتی).
• مدت زمان پیشنهادی برای مرخصی.
• دلایل موجه برای درخواست مرخصی (در صورت لزوم، مانند بیماری حاد یا فوت).
• تعهد به بازگشت در موعد مقرر.

مسیر اداری درخواست

درخواست مرخصی پس از ثبت و بررسی در شورای طبقه بندی زندان، به مراجع قضایی ذی ربط ارجاع داده می شود. این مسیر به طور خلاصه عبارت است از:

1. شورای طبقه بندی زندان: ابتدا درخواست زندانی توسط این شورا بررسی می شود. این شورا با توجه به سوابق رفتاری، انضباطی و امتیازات کسب شده توسط زندانی (ماده ۱۹۴ آیین نامه)، نظر کارشناسی خود را اعلام می کند.
2. دادستان: پس از تأیید شورای طبقه بندی، درخواست به دادستان یا قاضی ناظر بر زندان ارسال می شود. دادستان با بررسی شرایط قانونی و صلاح دید خود، در خصوص اعطای مرخصی تصمیم گیری می کند.
3. قاضی اجرای احکام: در برخی موارد، به ویژه برای مرخصی های ترمیمی یا موارد پیچیده تر، نظر قاضی اجرای احکام نیز لازم است.

تأمین مناسب

یکی از مهم ترین شروط اعطای مرخصی، سپردن تأمین مناسب است. هدف از تأمین، تضمین بازگشت زندانی در پایان مدت مرخصی است. انواع تأمین شامل:

• وثیقه ملکی: ارائه سند مالکیت ملک به ارزش تعیین شده از سوی مقام قضایی.
• کفالت: معرفی شخص حقیقی یا حقوقی معتبر که تعهد به حاضر کردن زندانی در موعد مقرر را بدهد.
• وجه نقد: واریز مبلغی پول به حساب دادگستری که پس از بازگشت زندانی مسترد می شود.

میزان و نوع تأمین، بسته به نوع جرم، مدت محکومیت و تشخیص مقام قضایی متفاوت است. خانواده ها در این مرحله نقش حیاتی در فراهم آوردن تأمین دارند.

مدت زمان تقریبی بررسی درخواست و فرآیند اداری

مدت زمان بررسی درخواست مرخصی می تواند متغیر باشد و به حجم کاری مراجع قضایی، پیچیدگی پرونده و نوع مرخصی درخواستی بستگی دارد. اما معمولاً تلاش می شود تا درخواست های مرخصی اضطراری یا مناسبتی در کوتاه ترین زمان ممکن بررسی شوند. برای پیگیری وضعیت مرخصی، خانواده ها می توانند از طریق تماس حضوری یا تلفنی با دفتر زندان و یا دادیار ناظر بر زندان اقدام نمایند. سامانه رسمی برای استعلام مرخصی زندانی با کد ملی به صورت آنلاین و جامع در دسترس عموم قرار ندارد و پیگیری ها عمدتاً از طریق مراجع قضایی و زندان صورت می گیرد.

مجازات و پیامدهای عدم بازگشت از مرخصی

یکی از مهم ترین تعهدات زندانی در زمان استفاده از مرخصی، بازگشت به موقع به زندان در پایان مدت مرخصی است. عدم رعایت این تعهد، پیامدهای جدی قانونی برای زندانی در پی خواهد داشت:

محرومیت از مرخصی

بر اساس ماده ۲۰۷ آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها، غیبت زندانی پس از پایان مدت مرخصی در نوبت های اول و دوم و سوم یا بعد از آن، به ترتیب موجب سه ماه، شش ماه و یک سال محرومیت از مرخصی می شود. این محرومیت، زندانی را از یکی از مهم ترین ارفاقات قانونی بی بهره می سازد و روند بازپروری او را نیز تحت تأثیر قرار می دهد.

شرایط رفع محرومیت

با این حال، قانون گذار راهی برای رفع این محرومیت نیز پیش بینی کرده است. در صورتی که شورای طبقه بندی زندان، پشیمانی و تنبه زندانی را احراز کند و دادستان نیز با اعطای مجدد مرخصی موافقت نماید، امکان رفع محرومیت وجود دارد. این موضوع نشان می دهد که هدف از مجازات، صرفاً تنبیه نیست، بلکه اصلاح رفتار و تشویق به رعایت قوانین است.

تبعات قانونی و قضایی دیگر

علاوه بر محرومیت از مرخصی، عدم بازگشت به موقع می تواند تبعات قضایی دیگری نیز داشته باشد. ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می دارد: هرگاه محکوم علیه به مرخصی اعزام و در موعد مقرر بدون عذر موجه مراجعت نکند و یا از محل تعیین شده خارج و یا عمل ممنوعی را مرتکب شود، مرخصی وی لغو و مطابق مقررات با او رفتار می شود. این ممکن است شامل افزایش مدت حبس یا سایر مجازات های انضباطی باشد. همچنین، ارتکاب تخلف انضباطی در حین مرخصی، موجب محرومیت از مرخصی حداکثر تا سه ماه پس از تأیید قاضی اجرای احکام خواهد شد.

بنابراین، زندانیان و خانواده هایشان باید به شدت به زمان بازگشت از مرخصی پایبند باشند و در صورت بروز هرگونه مشکل پیش بینی نشده، مراتب را در اسرع وقت به مسئولین زندان اطلاع دهند.

نقش و وظیفه خانواده ها در فرآیند مرخصی زندانی

خانواده ها نقش بی بدیلی در فرآیند دریافت و اجرای مرخصی زندانیان ایفا می کنند. حمایت و مشارکت آن ها می تواند تأثیر چشمگیری در تسهیل این ارفاق قانونی داشته باشد:

کمک در جمع آوری مدارک و سپردن وثیقه

از مهم ترین وظایف خانواده ها، کمک به زندانی در فراهم آوردن مدارک لازم برای درخواست مرخصی و به ویژه، سپردن تأمین مناسب (وثیقه، کفالت یا وجه نقد) است. بسیاری از زندانیان به دلیل عدم دسترسی به امکانات مالی یا ملکی، قادر به ارائه وثیقه نیستند و در اینجاست که حمایت مالی و حقوقی خانواده ها حیاتی می شود. خانواده باید با درک شرایط مرخصی زندانیان، اقدامات لازم را برای تهیه وثیقه انجام دهند.

نحوه ارتباط صحیح با مسئولین زندان و مراجع قضایی

خانواده ها باید با حفظ احترام و رعایت سلسله مراتب اداری، با مسئولین زندان و دادیار ناظر بر زندان در ارتباط باشند. پیگیری های مستمر و مؤدبانه، همراه با ارائه اطلاعات دقیق، می تواند به تسریع روند بررسی درخواست مرخصی کمک کند. از ایجاد تنش یا طرح مطالبات غیرمنطقی باید پرهیز شود.

اهمیت رفتار حمایتی خانواده در طول مرخصی و تشویق به بازگشت به موقع

در طول دوره مرخصی، نقش خانواده در حمایت روانی از زندانی و تشویق او به رعایت قوانین و بازگشت به موقع به زندان بسیار مهم است. فضای آرام و حمایتی خانواده می تواند به حفظ روحیه زندانی و جلوگیری از هرگونه تخلف که منجر به لغو مرخصی یا محرومیت های بعدی شود، کمک کند. آگاه سازی زندانی نسبت به مجازات عدم بازگشت زندانی از مرخصی، یکی از مسئولیت های مهم خانواده است.

خانواده ها می توانند با فراهم آوردن تأمین، پیگیری های مسئولانه و حمایت روانی، نقش کلیدی در موفقیت فرآیند مرخصی و بازپروری زندانی ایفا کنند.

سوالات متداول

آیا مرخصی شامل تمامی انواع محکومیت ها (مالی، کیفری، جرایم خاص) می شود؟

بله، مرخصی شامل انواع محکومیت ها، از جمله کیفری، مالی و حتی برخی جرایم خاص (با رعایت شرایط ویژه) می شود. هر نوع مرخصی، شرایط و ضوابط خاص خود را دارد که در ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه سازمان زندان ها تفکیک شده است. به عنوان مثال، برای محکومان مالی، مرخصی های خاصی با هدف فراهم آوردن زمینه پرداخت بدهی پیش بینی شده است.

تفاوت میان رأی باز و مرخصی زندانیان چیست؟

«مرخصی» به معنای خروج موقت زندانی از محیط زندان برای مدت معین و با هدف خاص (مانند دید و بازدید خانواده، جلب رضایت شاکی، یا شرکت در مراسم خاص) است، در حالی که «رأی باز» یا نظام نیمه آزادی به معنای اشتغال زندانی در خارج از زندان (در کارگاه های صنعتی، کشاورزی یا خدماتی) تحت نظارت است که فرد در پایان ساعت کاری به زندان بازمی گردد. رأی باز یک روش اجرای مجازات است، اما مرخصی یک ارفاق قانونی موقت محسوب می شود.

آیا زندانیان خارجی و یا تبعه غیرایرانی نیز مشمول مرخصی می شوند؟

بله، به طور کلی زندانیان خارجی نیز می توانند با رعایت قوانین مرخصی زندانیان و ضوابط مربوطه، مشمول مرخصی شوند. اما ممکن است شرایط خاصی مانند هماهنگی با سفارت کشور متبوع، تضمین عدم خروج از کشور و سایر ملاحظات امنیتی و قضایی برای آن ها در نظر گرفته شود.

چه مدارکی برای سپردن وثیقه مرخصی لازم است و مراحل آن چگونه است؟

برای سپردن وثیقه ملکی، مدارک مالکیت ملک (سند رسمی)، گواهی پایان کار، عوارض شهرداری و دارایی، و نظر کارشناس رسمی دادگستری برای ارزیابی ملک لازم است. پس از تأیید دادگاه، سند به عنوان وثیقه توقیف می شود. برای کفالت نیز مدارک هویتی و شغلی کفیل و اثبات تمکن مالی او لازم است. وجه نقد نیز با واریز به حساب دادگستری انجام می شود. مراحل دقیق پس از صدور قرار قبولی وثیقه یا کفالت توسط مرجع قضایی تعیین می گردد.

آیا وضعیت بیماری (جسمی یا روانی) در اعطای مرخصی تأثیر دارد؟

بله، وضعیت بیماری زندانی می تواند در اعطای مرخصی تأثیرگذار باشد. همانطور که در بخش مرخصی خانوادگی (اضطراری) ذکر شد، بیماری حاد بستگان درجه یک یا همسر می تواند منجر به اعطای مرخصی شود. همچنین، در ماده ۱۹۴ آیین نامه سازمان زندان ها، زندانیان دارای بیماری های مسری خطرناک یا صعب العلاج از جمله گروه های آسیب پذیری هستند که با کسب حداقل پنجاه امتیاز نیز می توانند از مرخصی بهره مند شوند. برای این منظور، نیاز به تأیید پزشکی قانونی یا بهداری زندان است.

اطلاع رسانی در خصوص مرخصی های مناسبتی (نوروز، دهه فجر) معمولاً چگونه انجام می شود؟

اطلاع رسانی در خصوص مرخصی های مناسبتی (مانند بخشنامه مرخصی نوروزی زندانیان ۱۴۰۳ یا بخشنامه مرخصی زندانیان دهه فجر ۱۴۰۳) معمولاً از طریق روابط عمومی قوه قضائیه، سازمان زندان ها و دادگستری های استان ها انجام می شود. این اطلاعیه ها از طریق رسانه های رسمی، پورتال های خبری قوه قضائیه و همچنین از طریق ابلاغ به خود زندان ها به اطلاع زندانیان و خانواده هایشان می رسد.

چگونه می توان از آخرین تغییرات در قوانین و بخشنامه های مرخصی مطلع شد؟

برای اطلاع از آخرین تغییرات در آیین نامه مرخصی زندانیان و بخشنامه ها، بهترین راه مراجعه به وب سایت های رسمی قوه قضائیه، سازمان زندان ها و مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی است. همچنین، مشورت با وکلای متخصص در امور کیفری و حقوق زندانیان می تواند راهگشا باشد.

آیا امکان دانلود بخشنامه جدید مرخصی زندانیان ۱۴۰۳ وجود دارد و از کجا؟

همانطور که توضیح داده شد، بخشنامه جامع و جدیدی مخصوص سال ۱۴۰۳ یا ۱۴۰۴ که کلیه قواعد مرخصی را تغییر دهد، معمولاً منتشر نمی شود. قوانین ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه سازمان زندان ها مبنای اصلی هستند. بخشنامه های مناسبتی خاص نیز معمولاً پس از صدور، در پورتال های رسمی قوه قضائیه قرار می گیرند، اما ممکن است به صورت یک فایل دانلود بخشنامه جدید منتشر نشوند. بنابراین، بهترین رویکرد، مراجعه به متن قانون و آیین نامه های موجود و جستجو برای اطلاعیه های مناسبتی است.

آیا مرخصی زندانیان با شاکی خصوصی به رضایت شاکی وابسته است؟

بله، در مورد مرخصی ترمیمی (برای جلب رضایت شاکی خصوصی)، رضایت شاکی یا حداقل پیشرفت در مسیر جلب رضایت او، یک شرط کلیدی است. این نوع مرخصی اساساً با هدف فراهم آوردن فرصت برای مصالحه و پرداخت خسارت به شاکی اعطا می شود. بدون تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام مبنی بر تأثیر مرخصی در جلب رضایت شاکی، اعطای این نوع مرخصی دشوار خواهد بود.

جمع بندی و نتیجه گیری

مرخصی زندانیان، ابزاری قانونی و انسانی است که با هدف اصلاح، بازپروری و حفظ روابط خانوادگی زندانیان در نظر گرفته شده است. این مقاله به تفصیل جدیدترین بخشنامه مرخصی زندانیان ۱۴۰۳ و سایر قوانین مرتبط را مورد بررسی قرار داد و مشخص شد که مبنای اصلی اعطای مرخصی، ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری و آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور است. آشنایی با انواع مرخصی زندانیان، شرایط مرخصی زندانیان، سیستم امتیازدهی و مراحل درخواست، برای محکومان و خانواده هایشان از اهمیت حیاتی برخوردار است.

برای بهره مندی از این ارفاقات قانونی، رعایت دقیق ضوابط و مقررات زندان، مشارکت فعال در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم ضروری است. همچنین، سپردن تأمین مناسب و بازگشت به موقع از مرخصی، از مهمترین تعهدات زندانی و خانواده اوست. با توجه به پیچیدگی های حقوقی این موضوع، در موارد خاص و پیچیده، همواره توصیه می شود که از مشاوره حقوقی تخصصی وکلا و مشاوران حقوقی استفاده شود تا از حقوق زندانی به نحو احسن دفاع گردد و فرآیند مرخصی به درستی طی شود.