خلاصه کتاب کاربرد هوش های چندگانه در آموزش های پیش دبستانی ( نویسنده پاتریشیا فیپس )

کتاب کاربرد هوش های چندگانه در آموزش های پیش دبستانی اثر پاتریشیا فیپس، راهنمای جامعی برای مربیان و والدین است تا با شناخت ابعاد گوناگون هوش در کودکان، آموزش هایی متناسب با توانایی های منحصربه فرد هر کودک ارائه دهند و به پرورش استعدادهای نهفته آن ها کمک کنند.

دوران پیش دبستانی، سنگ بنای شکل گیری شخصیت و توانایی های آینده هر فرد است. در این سال های حساس، کودکان با سرعت شگفت انگیزی در حال یادگیری و کشف دنیای پیرامون خود هستند. اما چالش اصلی اینجاست که آیا نظام های آموزشی موجود، به تفاوت های فردی کودکان و نیازهای متنوع آن ها پاسخ می دهند؟ آیا یک رویکرد یکپارچه، می تواند پتانسیل های بی شمار هر کودک را شکوفا کند؟ کتاب «کاربرد هوش های چندگانه در آموزش های پیش دبستانی» نوشته پاتریشیا فیپس، با ارائه یک دیدگاه تحول آفرین، پاسخی عمیق به این پرسش ها می دهد. این مقاله خلاصه ای جامع و کاربردی از مفاهیم کلیدی و راهکارهای عملی این کتاب ارزشمند است که به مربیان، والدین و تمام دست اندرکاران حوزه آموزش کمک می کند تا درکی نوین از هوش کودکان پیدا کنند و تجربه های یادگیری غنی و معناداری را برای آن ها فراهم آورند. هدف این خلاصه، صرفه جویی در زمان و دسترسی سریع به نکات محوری کتاب است، تا به عنوان یک راهنمای عملی، الهام بخش پرورش نسل آینده باشد.

درآمدی بر هوش های چندگانه و اهمیت آن در آموزش پیش دبستانی

سال های اولیه زندگی، دورانی حیاتی برای رشد مغزی و شکل گیری توانایی های شناختی کودکان محسوب می شوند. درک صحیح از هوش در این مقطع سنی، نقشی اساسی در طراحی برنامه های آموزشی موثر و پرورش استعدادهای نهفته دارد. نظریه هوش های چندگانه، که توسط هاوارد گاردنر، روانشناس برجسته آمریکایی، مطرح شد، انقلابی در دیدگاه سنتی به هوش ایجاد کرد. گاردنر به جای محدود کردن هوش به یک بعد واحد مانند بهره هوشی (IQ)، آن را به مجموعه ای از توانایی های مجزا و در عین حال مرتبط با یکدیگر تعریف کرد. او استدلال کرد که هوش فقط به معنای توانایی حل مسائل ریاضی یا مهارت های زبانی نیست، بلکه ابعاد گوناگونی دارد که هر فرد در برخی از آن ها قوی تر و در برخی دیگر ضعیف تر عمل می کند. این نظریه به جای پاسخ به این پرسش که کودک چقدر باهوش است؟، به این سوال پاسخ می دهد که کودک چگونه باهوش است؟.

کاربرد این نظریه در سنین پیش دبستانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این مقطع، کودکان در حال تجربه و کشف جهان از طریق حواس و تعاملات مختلف هستند. اگر آموزش تنها بر یک یا دو نوع هوش (مثلاً هوش زبان شناختی و منطقی-ریاضیاتی) متمرکز شود، بسیاری از کودکان که در هوش های دیگر برجسته اند، ممکن است احساس نادیده گرفته شدن کنند، انگیزه خود را از دست بدهند و حتی برچسب کودک کم توان بگیرند. شناخت و به کارگیری هوش های چندگانه به مربیان و والدین کمک می کند تا تفاوت های فردی کودکان را بهتر درک کنند، از برچسب زنی جلوگیری نمایند و بستری برای پرورش جامع و متعادل تمام ابعاد وجودی کودک فراهم آورند. این رویکرد به هر کودک فرصت می دهد تا از طریق نقاط قوت هوشی خود به یادگیری بپردازد و در نتیجه، اعتماد به نفس و علاقه او به آموزش افزایش یابد.

پاتریشیا فیپس در کتاب خود، این دیدگاه را با رویکرد آموزش مبتنی بر مغز تلفیق می کند. فلسفه او بر این اصل استوار است که مغز کودکان، با ارائه تجارب یادگیری برانگیزاننده، چندحسی و مرتبط با دنیای واقعی، بهترین عملکرد را خواهد داشت. او تأکید می کند که محیط آموزشی پیش دبستانی باید غنی و انعطاف پذیر باشد تا به کودکان امکان انتخاب، تصمیم گیری و کاوش را بدهد. فیپس با نگارش این کتاب، که بخشی از مجموعه مواد آموزشی برای تربیت مربیان پیش دبستانی است، به دنبال توانمندسازی مربیان و والدین است تا با فراهم آوردن تجاربی متناسب با هوش های گوناگون، به کودکان کمک کنند تا زندگی راست و استوار خود را از همان سال های اولیه بنا نهند. او معتقد است که با درک عمیق از نحوه کارکرد مغز و تفاوت های هوشی، می توانیم فضایی را ایجاد کنیم که در آن هر کودک احساس ارزشمندی کرده و پتانسیل های نهفته اش شکوفا شود.

شناخت هوش های هشت گانه: ویژگی ها و نشانه ها در کودکان پیش دبستانی

پاتریشیا فیپس در کتاب خود به تفصیل به هشت هوش معرفی شده توسط هاوارد گاردنر می پردازد و نشانه ها و ویژگی های هر یک را در کودکان پیش دبستانی شرح می دهد. درک این هوش ها، به مربیان و والدین کمک می کند تا نقاط قوت کودک را شناسایی کرده و فعالیت های مناسب برای تقویت آن ها را طراحی کنند.

هوش زبان شناختی (Linguistic Intelligence)

این هوش، به توانایی فرد در استفاده موثر از زبان، چه در قالب نوشتار و چه گفتار، اشاره دارد. کودکانی که هوش زبان شناختی بالایی دارند، معمولاً علاقه مند به کلمات، داستان ها و شعر هستند. آن ها از بازی های کلامی لذت می برند و به راحتی می توانند افکار و ایده های خود را بیان کنند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• علاقه زیاد به شنیدن و گفتن داستان ها
• استفاده از دایره لغات وسیع تر نسبت به همسالان
• سوال پرسیدن زیاد و کنجکاوی درباره معنی کلمات
• لذت بردن از کتاب خوانی و حتی وانمود کردن به خواندن
• توانایی قافیه سازی و شعر گفتن (هرچند ساده)
• علاقه به نوشتن (حتی اگر در حد خط خطی باشد)

مثال های رفتاری: کودکی که پس از شنیدن یک داستان، آن را با جزئیات برای عروسک هایش تعریف می کند یا اصرار دارد هر روز یک کتاب جدید بخواند و کلمات ناآشنا را می پرسد، دارای هوش زبان شناختی قوی است.

هوش منطقی-ریاضیاتی (Logical-Mathematical Intelligence)

این هوش شامل توانایی تحلیل منطقی مسائل، انجام عملیات ریاضی، شناسایی الگوها و تفکر علمی است. کودکانی که در این هوش برجسته اند، به دنبال فهم چگونگی کارکرد اشیا و پدیده ها هستند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• علاقه به بازی با پازل، لگو و سازه های منطقی
• سوال پرسیدن درباره چرا و چگونه
• توانایی شمارش و دسته بندی اشیا
• شناسایی الگوها و توالی ها (مثلاً در اسباب بازی ها یا نقاشی ها)
• علاقه به انجام آزمایش های ساده و کشف علت و معلول

مثال های رفتاری: کودکی که اسباب بازی هایش را بر اساس رنگ یا اندازه مرتب می کند، یا کنجکاو است بداند چرا باران می بارد، هوش منطقی-ریاضیاتی خوبی دارد.

هوش فضایی (Spatial Intelligence)

این هوش مربوط به توانایی درک جهان بصری-فضایی و ایجاد تغییرات بر پایه آن ادراکات است. این هوش شامل حساسیت به رنگ، خط، شکل، فرم، فضا و ارتباط موجود بین این عناصر و همچنین توانایی تجسم و ارائه گرافیکی ایده های بصری است.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• علاقه به نقاشی، طراحی و رنگ آمیزی
• توانایی خوب در ساخت وساز با بلوک ها یا شن
• جهت یابی خوب در محیط های آشنا
• علاقه به پازل های تصویری و بازی های سه بعدی
• توانایی تجسم و خلق تصاویر ذهنی (مثلاً توصیف یک اتاق در ذهن)

مثال های رفتاری: کودکی که با خلاقیت و دقت بالا با لگو برج های پیچیده می سازد، یا در کشیدن نقشه های خیالی مهارت دارد، دارای هوش فضایی قوی است. فیپس از مثال هایی مانند یک دیده بان، طراح داخلی، مهندس معمار یا هنرمند برای توصیف این هوش استفاده می کند که نشان دهنده توانایی درک و تغییر فضای بصری است.

هوش بدنی-حرکتی (Bodily-Kinesthetic Intelligence)

این هوش به توانایی استفاده از کل بدن برای بیان ایده ها و احساسات و همچنین استفاده ماهرانه از دست ها برای دست کاری اشیا اشاره دارد. این کودکان با حرکت و انجام دادن یاد می گیرند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• انرژی زیاد و نیاز به حرکت مداوم
• مهارت در انجام فعالیت های ورزشی، رقص یا ژیمناستیک
• تقلید حرکات دیگران (رقص، میمیک)
• یادگیری بهتر از طریق انجام فعالیت های عملی و دست ساز
• برخورداری از هماهنگی بالای دست و چشم

مثال های رفتاری: کودکی که نمی تواند یک جا بنشیند، عاشق بالا رفتن و دویدن است، یا با حرکات بدنش داستان ها را بازگو می کند، هوش بدنی-حرکتی بالایی دارد.

هوش موسیقایی (Musical Intelligence)

این هوش شامل توانایی درک، خلق و لذت بردن از الگوهای ریتمیک و صوتی است. این کودکان نسبت به موسیقی، آهنگ ها و صداهای محیطی حساسیت بالایی دارند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• حساسیت به ریتم و ملودی، و واکنش نشان دادن به آن
• علاقه به آواز خواندن، زمزمه کردن یا رقصیدن با موسیقی
• تمایز بین صداهای مختلف (مانند صدای پرندگان)
• توانایی به خاطر سپردن آهنگ ها و اشعار
• علاقه به نواختن آلات موسیقی (حتی اسباب بازی)

مثال های رفتاری: کودکی که با شنیدن هر آهنگی شروع به رقصیدن می کند، یا می تواند یک ترانه را پس از یک بار شنیدن تکرار کند، هوش موسیقایی برجسته ای دارد.

هوش طبیعت گرا (Naturalist Intelligence)

این هوش به توانایی درک، طبقه بندی و تعامل با عناصر طبیعی اشاره دارد. این کودکان علاقه خاصی به محیط زیست، گیاهان و حیوانات دارند و از کشف دنیای طبیعی لذت می برند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• علاقه به حیوانات خانگی یا مشاهده حشرات و پرندگان
• لذت بردن از بازی در طبیعت و کشف گیاهان و سنگ ها
• تمایل به جمع آوری اشیای طبیعی (برگ، سنگریزه)
• کنجکاوی درباره پدیده های طبیعی مانند باران یا باد
• توانایی طبقه بندی و تشخیص انواع مختلف گیاهان یا حیوانات (هرچند ساده)

مثال های رفتاری: کودکی که ساعت ها وقت خود را به مشاهده حشرات در باغ می گذراند، یا به طور مداوم درباره گیاهان و درختان سوال می پرسد، هوش طبیعت گرایی بالایی دارد.

هوش بین شخصی (Interpersonal Intelligence)

این هوش، به توانایی درک و تعامل موثر با دیگران، شامل همدلی، تشخیص نیت ها، انگیزه ها و احساسات آن ها اشاره دارد. این کودکان مهارت های اجتماعی بالایی دارند و رهبران طبیعی هستند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• لذت بردن از بازی های گروهی و تعامل با همسالان
• توانایی حل و فصل اختلافات کوچک بین دوستان
• همدلی و درک احساسات دیگران
• تمایل به کمک به دیگران و انجام کارهای گروهی
• برقراری ارتباط چشمی خوب و مهارت های شنیداری فعال

مثال های رفتاری: کودکی که به راحتی با دیگران دوست می شود، یا در بازی های گروهی نقش رهبر را برعهده می گیرد و می تواند به دوستش که ناراحت است کمک کند، هوش بین شخصی قوی دارد.

هوش درون شخصی (Intrapersonal Intelligence)

این هوش به توانایی درک و شناخت خود، شامل آگاهی از احساسات، انگیزه ها و نقاط قوت و ضعف خود اشاره دارد. این کودکان معمولاً مستقل، خودآگاه و متفکر هستند.
نشانه ها در کودکان پیش دبستانی:

• تمایل به بازی های مستقل و تنهایی
• ابراز احساسات خود (شادی، غم، عصبانیت)
• توانایی شناخت و بیان خواسته ها و نیازهای خود
• علاقه به تفکر و خلوت کردن
• شناخت نقاط قوت و ضعف خود (هرچند درکی ساده)

مثال های رفتاری: کودکی که می تواند بگوید من الان ناراحتم چون… یا دوست دارد در گوشه ای آرام به تنهایی نقاشی بکشد و کمتر به دنبال جلب توجه است، هوش درون شخصی بالایی دارد.

پاتریشیا فیپس تأکید می کند که هیچ هوشی بر دیگری برتری ندارد. تمام هوش ها ارزشمند و در کنار هم به رشد جامع و متعادل کودک کمک می کنند. او مربیان و والدین را تشویق می کند که به جای تلاش برای تقویت یک هوش خاص، فرصت هایی برای بروز و پرورش تمام ابعاد هوشی کودکان فراهم آورند تا هر کودک بتواند در مسیر رشد منحصر به فرد خود پیشرفت کند.

کاربرد عملی هوش های چندگانه در کلاس درس و خانه

یکی از نقاط قوت اصلی کتاب پاتریشیا فیپس، ارائه راهکارهای عملی و قابل اجرا برای پیاده سازی نظریه هوش های چندگانه در محیط های آموزشی پیش دبستانی و حتی در خانه است. این بخش از کتاب، مربیان و والدین را به طراحی و اجرای فعالیت هایی دعوت می کند که به بهترین شکل، نیازهای یادگیری متنوع کودکان را پوشش دهد.

برای مربیان: طراحی و پیاده سازی

برای مربیان، رویکرد هوش های چندگانه یک نقشه راه برای طراحی برنامه های درسی پویا و جذاب است. هدف این است که هر کودک، صرف نظر از هوش غالبش، فرصت های کافی برای یادگیری و ابراز وجود داشته باشد.

طراحی فعالیت های یادگیری مبتنی بر هوش های چندگانه

مربیان می توانند با شناخت هوش های مختلف، فعالیت های کلاسی را به گونه ای برنامه ریزی کنند که تمام ابعاد هوشی کودکان درگیر شوند:

• هوش زبان شناختی:
  • برگزاری حلقه های داستان گویی و تشویق کودکان به بازگو کردن تجربیاتشان.
  • نمایش های عروسکی که کودکان دیالوگ های ساده خود را می سازند.
  • بازی های کلمات، قافیه سازی و شعر خوانی بداهه.
  • تهیه دفترچه نوشته های من که کودکان نقاشی هایشان را با خط خطی های معنی دار یا حروف آشنا ترکیب می کنند.
• هوش منطقی-ریاضیاتی:
  • بازی های دسته بندی اشیا بر اساس رنگ، شکل، اندازه یا کاربرد.
  • فعالیت های شمارش و مقایسه کمیت ها (مثل مقایسه تعداد بلوک ها).
  • آزمایش های ساده علمی (مثل شناور شدن یا غرق شدن اشیا در آب).
  • پازل ها و بازی هایی که نیاز به شناسایی الگوها دارند.
• هوش فضایی:
  • کار با بلوک های ساختمانی، لگو، خمیربازی یا شن برای ساخت سازه های سه بعدی.
  • نقاشی، کلاژ، سفالگری و فعالیت های هنری که به تجسم فضایی نیاز دارند.
  • بازی های جهت یابی ساده در کلاس یا حیاط مهدکودک (مثل مسیر گنج).
  • استفاده از نقشه ها و ماکت های ساده برای درک فضا.
• هوش بدنی-حرکتی:
  • بازی های حرکتی و ورزشی در فضای باز.
  • نقش آفرینی و نمایش های کوتاه که در آن ها کودکان نقش های مختلف را بازی می کنند.
  • فعالیت های عملی مانند باغبانی، آشپزی ساده یا ساخت کاردستی های پیچیده تر.
  • رقص و حرکات ریتمیک به موسیقی.
• هوش موسیقایی:
  • آواز خواندن گروهی و یادگیری ترانه های جدید.
  • استفاده از سازهای ساده کوبه ای یا بلز برای ساخت موسیقی.
  • گوش دادن به انواع مختلف موسیقی و بحث در مورد احساسات ناشی از آن.
  • بازی های تشخیص صدا (مثل تشخیص صدای حیوانات یا وسایل نقلیه).
• هوش طبیعت گرا:
  • گشت وگذار در طبیعت و جمع آوری برگ ها، سنگ ها یا دانه ها.
  • ایجاد یک گوشه طبیعت در کلاس با گیاهان یا ماهی، و مسئولیت مراقبت از آن ها.
  • مشاهده حشرات و پرندگان و کشف چرخه زندگی آن ها.
  • فعالیت های باغبانی ساده و کاشت بذر.
• هوش بین شخصی:
  • پروژه های گروهی کوچک که نیاز به همکاری و تقسیم وظایف دارند.
  • بازی های نقش آفرینی برای حل مشکلات اجتماعی ساده.
  • گفت وگو درباره احساسات و یادگیری همدلی با دوستان.
  • فعالیت های مشارکتی مانند ساخت یک دیوار مشترک نقاشی.
• هوش درون شخصی:
  • ایجاد گوشه آرامش در کلاس که کودکان بتوانند در آنجا خلوت کرده و افکارشان را مرتب کنند.
  • تشویق به انتخاب های فردی در فعالیت ها.
  • بحث در مورد احساسات فردی و آنچه کودکان را خوشحال یا ناراحت می کند.
  • تهیه دفترچه احساسات من برای بیان غیرکلامی احساسات.

ایجاد محیط یادگیری غنی و برانگیزاننده

فیپس تأکید دارد که محیط فیزیکی کلاس نیز باید از رویکرد هوش های چندگانه حمایت کند. این شامل:

• مراکز یادگیری متنوع: طراحی فضاهایی مجزا برای فعالیت های هنری، ساخت وساز، کتاب خوانی، علم و طبیعت، بازی های گروهی و استراحت.
• منابع آموزشی متنوع: فراهم آوردن انواع اسباب بازی ها، کتاب ها، مواد هنری، ابزارهای طبیعی (سنگ، چوب، برگ)، پازل ها و ابزارهای موسیقی.
• فرصت های کشف و کاوش: اجازه دادن به کودکان برای کنجکاوی، طرح سوال و یافتن پاسخ از طریق تجربه عملی.
• انعطاف پذیری: چیدمان کلاس باید قابل تغییر باشد تا نیازهای فعالیت های مختلف را برآورده کند.

ارزیابی مبتنی بر هوش های چندگانه

به جای آزمون های سنتی، فیپس بر ارزیابی مبتنی بر مشاهده و مستندسازی تأکید دارد. مربیان باید با دقت رفتارها و تعاملات کودکان را در فعالیت های مختلف مشاهده کرده و آن ها را یادداشت کنند. این می تواند شامل:

• پرونده های کار (پورتفولیو): جمع آوری نمونه کارهای هنری، نقاشی ها، داستان های شفاهی، عکس ها از سازه ها و پروژه های کودکان.
• یادداشت های روایی (Anecdotal Records): ثبت مشاهدات کوتاه و خاص درباره نحوه یادگیری و بروز هوش های مختلف در هر کودک.
• چک لیست ها: استفاده از چک لیست هایی بر اساس نشانه های هر هوش برای رصد پیشرفت.

این نوع ارزیابی به مربیان کمک می کند تا درکی جامع از توانمندی های هر کودک به دست آورند و برنامه های آموزشی آینده را بر اساس نیازها و علایق فردی آن ها تنظیم کنند. تمرکز بر مشاهده به جای نمره دادن، به کودکان اجازه می دهد در محیطی بدون استرس و اضطراب یاد بگیرند.

برای والدین: تقویت هوش در خانه

خانه، اولین و مهم ترین محیط آموزشی برای کودک است. والدین با آگاهی از نظریه هوش های چندگانه می توانند با فعالیت های ساده و روزمره، به تقویت هوش های فرزندانشان کمک کنند.

تقویت هوش های فرزند در خانه

والدین می توانند با رویکردی مشابه مربیان، فرصت هایی برای شکوفایی هوش های مختلف فرزندشان فراهم کنند:

• هوش زبان شناختی:
  • هر شب برای کودک کتاب بخوانید و از او بخواهید داستان را با کلمات خودش بازگو کند.
  • بازی های کلامی مانند اسم فامیل یا حدس بزن کلمه چیست؟ را انجام دهید.
  • کودک را تشویق کنید تا احساسات و تجربیات روزانه خود را با کلمات بیان کند.
• هوش منطقی-ریاضیاتی:
  • در حین آشپزی، اجازه دهید کودک در شمارش مواد یا اندازه گیری ها کمک کند.
  • بازی های رومیزی که نیاز به تفکر استراتژیک دارند، انجام دهید.
  • پازل های منطقی یا بازی های ساختنی که نیاز به دنبال کردن الگو دارند، فراهم کنید.
• هوش فضایی:
  • ابزار نقاشی، رنگ آمیزی، خمیربازی و بلوک های ساختمانی را در اختیار کودک قرار دهید.
  • با او بازی های پیدا کردن تفاوت ها در تصاویر یا ماز (مسیر یابی) انجام دهید.
  • از او بخواهید اتاقش را مرتب کند و جای مناسب برای هر اسباب بازی را پیدا کند.
• هوش بدنی-حرکتی:
  • فرصت های زیادی برای بازی در فضای باز (پارک، حیاط) فراهم کنید.
  • اجازه دهید در کارهای خانه مانند جارو کشیدن یا چیدن میز کمک کند.
  • موسیقی بگذارید و با هم برقصید.
  • بازی های تقلیدی یا نقش آفرینی را تشویق کنید.
• هوش موسیقایی:
  • با کودک آواز بخوانید و ترانه های کودکانه را یادش دهید.
  • او را در معرض انواع موسیقی (سنتی، کلاسیک، محلی) قرار دهید.
  • اسباب بازی های موسیقی (پیانو کوچک، بلز) را برایش فراهم کنید.
  • بازی های ریتمیک با دست و پا انجام دهید.
• هوش طبیعت گرا:
  • سفرهای کوتاه به پارک، باغ یا مناطق طبیعی را برنامه ریزی کنید.
  • یک گلدان کوچک برای او بخرید تا خودش از گیاه مراقبت کند.
  • با هم درباره حیوانات، حشرات و پدیده های طبیعی صحبت کنید.
  • کتاب هایی درباره طبیعت و حیوانات برایش بخوانید.
• هوش بین شخصی:
  • فرصت های بازی با همسالان را فراهم کنید (دعوت دوستان به خانه، بردن به مهدکودک).
  • درباره احساسات دیگران صحبت کنید و همدلی را به او آموزش دهید.
  • او را در کارهای گروهی خانوادگی (مثل چیدن میز) شرکت دهید.
  • تشویق به حل اختلافات دوستانه.
• هوش درون شخصی:
  • فرصت هایی برای بازی مستقل و خلوت کردن فراهم کنید.
  • از او بپرسید چه حسی داری؟ و به پاسخ هایش با دقت گوش دهید.
  • به او کمک کنید تا نقاط قوت و علاقه مندی های شخصی خود را شناسایی کند.
  • یک فضای آرام و خصوصی برای او در خانه ایجاد کنید.

مشاهده و درک هوش غالب کودک و حمایت از آن

فیپس به والدین توصیه می کند که به جای مقایسه فرزندشان با دیگران، روی مشاهده دقیق او تمرکز کنند. توجه کنید که فرزندتان به کدام فعالیت ها علاقه بیشتری نشان می دهد، در کدام زمینه ها به راحتی یاد می گیرد و در چه موقعیت هایی احساس رضایت و موفقیت می کند. با شناسایی هوش های برجسته، والدین می توانند:

• منابع و فرصت های مناسبی را برای تقویت آن هوش فراهم کنند.
• او را در مسیر علاقه مندی هایش حمایت کنند.
• به او کمک کنند تا از نقاط قوت خود در حل مسائل استفاده کند.

این رویکرد نه تنها به رشد هوشی کودک کمک می کند، بلکه به او احساس ارزشمندی، خودباوری و عشق به یادگیری می دهد.

مزایا و دستاوردهای پیاده سازی رویکرد هوش های چندگانه

پیاده سازی نظریه هوش های چندگانه در آموزش های پیش دبستانی، صرفاً یک روش تدریس نیست، بلکه یک فلسفه جامع برای درک و پرورش کودکان است. مزایای این رویکرد گسترده و عمیق است و تأثیرات پایداری بر رشد و یادگیری کودکان می گذارد. پاتریشیا فیپس در کتاب خود به این دستاوردها اشاره می کند و اهمیت آن را برای آینده کودکان برجسته می سازد.

افزایش انگیزه و علاقه کودکان به یادگیری و حضور در محیط آموزشی

یکی از مهم ترین دستاوردهای این رویکرد، برافروختن شعله علاقه و انگیزه در کودکان است. وقتی آموزش بر پایه نقاط قوت و علایق طبیعی هر کودک بنا نهاده می شود، یادگیری به فعالیتی لذت بخش و معنادار تبدیل می گردد. کودکان دیگر مجبور نیستند به شیوه ای که برایشان نامناسب است یاد بگیرند؛ بلکه می توانند از طریق هوش های برجسته خود، مفاهیم جدید را کشف کنند. این تطابق بین روش آموزش و سبک یادگیری کودک، خستگی و کسالت را کاهش داده و حس کنجکاوی و شور و اشتیاق طبیعی او را تقویت می کند. نتیجه این انگیزه بالا، حضور فعال تر، مشارکت بیشتر و لذت عمیق تر از فرآیند یادگیری است.

رشد جامع و متعادل تمام ابعاد شخصیت کودک

رویکرد هوش های چندگانه، نگاهی کل نگر به کودک دارد. این رویکرد صرفاً بر ابعاد شناختی مانند خواندن و نوشتن یا محاسبات ریاضی تمرکز نمی کند، بلکه تمام ابعاد وجودی کودک را مورد توجه قرار می دهد: هوش های هنری، حرکتی، اجتماعی، درون فردی و طبیعت گرایانه. با پرورش هم زمان تمام این هوش ها، شخصیتی جامع، متعادل و چندوجهی در کودک شکل می گیرد. این رشد متوازن، به کودک کمک می کند تا در حوزه های مختلف زندگی (اجتماعی، عاطفی، جسمی و فکری) توانمندتر شود و برای چالش های آینده آماده تر باشد.

کاهش مشکلات رفتاری ناشی از خستگی یا عدم درگیری کودک

بسیاری از مشکلات رفتاری در محیط های آموزشی ناشی از عدم درگیری کافی کودکان در فرآیند یادگیری، خستگی، یا احساس ناتوانی است. وقتی کودکی در فعالیت های کلاسی احساس می کند که دیده نمی شود یا روش آموزش با سبک یادگیری او همخوانی ندارد، ممکن است برای جلب توجه یا فرار از موقعیت، رفتارهای نامناسبی از خود نشان دهد. رویکرد هوش های چندگانه با ارائه فعالیت های متنوع و متناسب با هوش های گوناگون، فرصت بیشتری برای درگیری فعال و موفقیت برای هر کودک فراهم می آورد. این حس موفقیت و ارتباط با محتوای آموزشی، به طور طبیعی مشکلات رفتاری را کاهش داده و فضایی آرام تر و سازنده تر را ایجاد می کند.

پرورش خلاقیت، تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله

برخلاف رویکردهای سنتی که اغلب بر حفظ کردن و تکرار اطلاعات تأکید دارند، رویکرد هوش های چندگانه، کودکان را تشویق به تفکر، کشف و خلاقیت می کند. فعالیت های مبتنی بر این رویکرد، اغلب چالش هایی را مطرح می کنند که نیاز به راه حل های نوآورانه دارند. این امر به کودکان می آموزد که چگونه مسائل را از زوایای مختلف بررسی کنند، راه حل های خلاقانه بیابند و در مواجهه با چالش ها، انعطاف پذیر باشند. تقویت تفکر انتقادی و توانایی حل مسئله از سنین پایین، کودکان را برای موفقیت در دنیای پیچیده و متغیر آینده آماده می سازد.

افزایش اعتماد به نفس و خودباوری در کودکان

وقتی هوش های چندگانه کودکان شناخته و ارزش گذاری می شوند، آن ها احساس ارزشمندی و توانمندی بیشتری پیدا می کنند. کودکی که ممکن است در دروس سنتی مانند ریاضی قوی نباشد، اما در نقاشی، رقص یا برقراری ارتباط با دیگران عالی باشد، در این سیستم احساس موفقیت می کند. این به رسمیت شناختن نقاط قوت، باعث افزایش اعتماد به نفس و خودباوری در کودکان می شود. آن ها یاد می گیرند که هر فردی منحصر به فرد است و توانایی های خاص خود را دارد. این حس مثبت نسبت به خود، پایه و اساس رشد عاطفی و اجتماعی سالم در آینده است.

پیاده سازی رویکرد هوش های چندگانه، نه تنها کیفیت آموزش را بالا می برد، بلکه به کودکان کمک می کند تا از همان سنین پیش دبستانی، با شناخت عمیق تری از خود و توانایی هایشان، مسیر رشد و یادگیری خود را با شور و شوق بیشتری ادامه دهند.

آمادگی بهتر کودکان برای ورود به مقاطع بالاتر تحصیلی

آموزشی که بر پایه هوش های چندگانه استوار است، پایه ای قوی و جامع برای مقاطع تحصیلی بالاتر فراهم می کند. کودکانی که با این رویکرد پرورش یافته اند، مهارت های یادگیری متنوعی را کسب کرده اند؛ آن ها نه تنها در مهارت های پایه (خواندن، نوشتن، حساب) پیشرفت می کنند، بلکه توانایی های تفکر انتقادی، حل مسئله، خلاقیت، کار گروهی و خودآگاهی آن ها نیز تقویت شده است. این مهارت های فراتر از دروس آکادمیک، به آن ها کمک می کند تا در هر مقطعی، با چالش های یادگیری سازگار شوند و با اعتماد به نفس و کنجکاوی به دنبال دانش باشند. این رویکرد، کودکان را به یادگیرندگان مادام العمر تبدیل می کند که برای ورود به جامعه دانش محور امروزی کاملاً آماده اند.

نتیجه گیری و سخن پایانی

درک و به کارگیری نظریه هوش های چندگانه هاوارد گاردنر، آن طور که پاتریشیا فیپس در کتاب ارزشمند خود «کاربرد هوش های چندگانه در آموزش های پیش دبستانی» به آن پرداخته است، بیش از یک رویکرد صرفاً آموزشی، یک تغییر پارادایم در نحوه نگاه ما به کودکان و پتانسیل های بی کران آن هاست. این کتاب به ما می آموزد که هوش، یک مفهوم تک بعدی نیست، بلکه رنگین کمانی از استعدادها و توانمندی های منحصر به فرد است که در هر کودک به گونه ای خاص درخشش دارد.

از ریشه های نظریه هوش های چندگانه و اهمیت حیاتی آن در سال های حساس پیش دبستانی تا شناخت تفصیلی هشت نوع هوش—زبان شناختی، منطقی-ریاضیاتی، فضایی، بدنی-حرکتی، موسیقایی، طبیعت گرا، بین شخصی و درون شخصی—فیپس راهنمایی جامع و کاربردی ارائه می دهد. او نه تنها ویژگی ها و نشانه های هر هوش را در کودکان خردسال ترسیم می کند، بلکه مهم تر از آن، راهکارهای عملی و ملموسی را برای مربیان در کلاس درس و والدین در خانه ارائه می دهد تا این هوش ها را پرورش داده و محیط های یادگیری غنی و برانگیزاننده خلق کنند. مزایای این رویکرد، فراتر از موفقیت های آکادمیک است و به رشد جامع شخصیت، افزایش انگیزه، کاهش مشکلات رفتاری، پرورش خلاقیت و افزایش اعتماد به نفس در کودکان منجر می شود.

پیام اصلی پاتریشیا فیپس در نهایت، یک دعوت به مشاهده دقیق، احترام به تفاوت ها و جشن گرفتن قابلیت های منحصر به فرد هر کودک است. او به ما یادآوری می کند که هر کودک یک رنگین کمان از هوش هاست و وظیفه ماست که چشم هایمان را برای دیدن تمام این رنگ های زیبا تیزتر کنیم. با پرورش هوش های متفاوت، ما به کودکان کمک می کنیم تا نه تنها در مدرسه، بلکه در تمام ابعاد زندگی خود، راست و استوار گام بردارند و به نسخه ای کامل از خودشان تبدیل شوند. خواندن و مهم تر از آن، به کارگیری توصیه های این کتاب، سرمایه گذاری بی نظیری در آینده فرزندان و نسل های بعدی ماست. از شما مربیان، والدین و دانشجویان حوزه آموزش دعوت می کنیم که این رویکرد تحول آفرین را در آغوش بگیرید و با گام های کوچک، اما مؤثر، به شکوفایی پتانسیل های بی نظیر کودکان کمک کنید.