دادخواست مهریه و اعسار

دادخواست مهریه و اعسار، دو رکن اساسی در دعاوی خانواده هستند که به ترتیب، حق مالی زن و توانایی مالی مرد برای پرداخت آن را مورد بررسی قرار می دهند. مطالبه مهریه حق قانونی زوجه است و زوج در صورت عدم توانایی پرداخت یکجای آن، می تواند تقاضای اعسار کند. این فرآیندهای حقوقی نیازمند دانش دقیق از قوانین و مراحل مربوطه هستند تا طرفین بتوانند به بهترین نتیجه دست یابند. در ادامه، این مقاله به تفصیل به هر دو موضوع خواهد پرداخت تا راهنمایی جامع برای افراد درگیر با این مسائل فراهم آورد.

در نظام حقوقی ایران، مهریه به عنوان یک حق مالی برای زن در نظر گرفته شده است که با جاری شدن صیغه عقد، مالک آن می شود. این حق، چه به صورت عندالمطالبه و چه عندالاستطاعه باشد، از حمایت قانون برخوردار است. با این حال، در مواقعی که زوج توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، قانون راهکاری به نام اعسار پیش بینی کرده است تا از وارد آمدن فشار مالی غیرقابل تحمل به مرد جلوگیری شود. درک صحیح از مفاهیم، مراحل، و الزامات قانونی مربوط به دادخواست مهریه و اعسار برای هر دو طرف دعوا، یعنی زوجه که قصد مطالبه مهریه را دارد و زوج که در پی اعسار از پرداخت آن است، حیاتی است.

هدف این مقاله، ارائه یک راهنمای کامل و کاربردی است که به شما کمک کند تا با ابعاد مختلف این دعاوی آشنا شوید. از تعریف انواع مهریه و مراحل گام به گام مطالبه آن برای زنان، تا شرایط و مدارک لازم برای تقاضای اعسار از پرداخت مهریه برای مردان، تمام جوانب به صورت دقیق و مستند مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این اطلاعات به شما این امکان را می دهد که با آگاهی کامل گام بردارید و در صورت لزوم، با مشاوره حقوقی متخصص، بهترین تصمیم را برای آینده خود بگیرید.

دادخواست مطالبه مهریه: از سوی زوجه

مطالبه مهریه، یکی از حقوق قانونی و شرعی زوجه است که در عقدنامه قید و مورد توافق طرفین قرار می گیرد. در صورتی که زن قصد دریافت مهریه خود را داشته باشد، باید مراحل قانونی مشخصی را طی کند. این فرآیند از ثبت درخواست در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی آغاز شده و تا اجرای حکم و وصول مهریه ادامه می یابد.

مهریه چیست؟ آشنایی با تعاریف و انواع

مهریه تعهد مالی است که مرد در زمان عقد نکاح به همسر خود (زوجه) می پردازد یا متعهد به پرداخت آن می شود. این تعهد در فقه اسلامی و قوانین مدنی ایران جایگاه ویژه ای دارد و به محض وقوع عقد، زن مالک آن می شود. مهریه می تواند انواع مختلفی داشته باشد که هر یک از آنها ویژگی های حقوقی خاص خود را دارند:

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

تفاوت اصلی این دو نوع مهریه در زمان و شرایط مطالبه آنها نهفته است:

• مهریه عندالمطالبه: این رایج ترین نوع مهریه است و به این معناست که زن هر زمان که بخواهد، می تواند تمام یا بخشی از مهریه خود را از مرد مطالبه کند. در این حالت، نیازی به اثبات توانایی مالی مرد نیست و به محض مطالبه، مرد مکلف به پرداخت است.
• مهریه عندالاستطاعه: در این نوع مهریه، پرداخت مهریه منوط به استطاعت و توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه را مطالبه کند که ثابت شود مرد توانایی مالی پرداخت آن را دارد. اثبات این توانایی مالی بر عهده زوجه است و فرآیند رسیدگی ممکن است پیچیده تر باشد. در عمل، کمتر مهریه ای به صورت عندالاستطاعه تعیین می شود، مگر اینکه زوجین توافق خاصی داشته باشند.

مهریه به نرخ روز

در صورتی که مهریه به صورت وجه رایج (پول نقد) تعیین شده باشد، به دلیل تورم و کاهش ارزش پول، قانونگذار پیش بینی کرده است که مهریه باید به نرخ روز محاسبه و پرداخت شود. این امر به موجب تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی انجام می گیرد. نحوه محاسبه آن بر اساس شاخص قیمت سالانه که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می شود، صورت می پذیرد. این محاسبه تضمین می کند که ارزش واقعی مهریه در طول زمان حفظ شود و زن متضرر نگردد.

سایر اقسام مهریه: مهرالمثل و مهرالمتعه

در مواردی خاص، ممکن است مهریه مشخصی در عقدنامه تعیین نشده باشد که در این صورت، اقسام دیگری از مهریه مطرح می شود:

• مهرالمثل: اگر در عقد دائم مهریه ذکر نشده باشد یا عدم ذکر مهریه شرط شده باشد و قبل از تعیین مهریه، نزدیکی بین زوجین واقع شود، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. برای تعیین مهرالمثل، حال زن از حیث شرافت خانوادگی، وضعیت اجتماعی، و سایر صفات او نسبت به زنان هم تراز (امثال و اقران و اقارب) و همچنین عرف محل در نظر گرفته می شود.
• مهرالمتعه: اگر در عقد دائم مهریه ذکر نشده باشد و قبل از نزدیکی، زوج همسر خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است. در تعیین مهرالمتعه، وضعیت مالی مرد (از حیث غنا و فقر) ملاحظه می شود. این مهریه به منظور جبران خسارت های روحی و مادی زن به دلیل طلاق قبل از نزدیکی تعیین می گردد.

مراحل گام به گام مطالبه مهریه

مطالبه مهریه یک فرآیند حقوقی است که باید مراحل قانونی آن به دقت طی شود. این مراحل شامل اقدام از طریق اجرای ثبت و سپس مراجعه به دادگاه خانواده است:

گام اول: مراجعه به دفتر ثبت ازدواج (صدور اجراییه)

طبق مقررات جدید، از جمله بند ۳ ماده ۲۸ لایحه احکام برنامه ششم توسعه، اولین گام برای گرفتن مهریه، اقدام از طریق اداره اجرای ثبت اسناد است. سند ازدواج یک سند رسمی و لازم الاجرا محسوب می شود. زوجه ابتدا باید به دفترخانه ای که عقد در آن ثبت شده مراجعه کرده و درخواست صدور اجراییه مهریه را ارائه دهد. دفترخانه پس از طی تشریفات لازم، اجراییه ای را صادر می کند که به اداره اجرای ثبت اسناد ارسال می شود.

گام دوم: اقدام از طریق اداره اجرای ثبت (توقیف اموال منقول و غیرمنقول)

پس از صدور اجراییه و ارسال آن به اداره اجرای ثبت، این اداره به زوج ابلاغ می کند که ظرف مدت ۱۰ روز نسبت به پرداخت مهریه یا معرفی اموال خود اقدام کند. در این مرحله، زوجه می تواند اموال شناسایی شده از زوج (مانند حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام، حقوق و …) را به اداره ثبت معرفی کند تا نسبت به توقیف آنها اقدام شود. توقیف اموال به دو دسته کلی منقول (مانند حساب بانکی، خودرو) و غیرمنقول (مانند ملک) تقسیم می شود. با توقیف این اموال، امکان انتقال یا فروش آنها توسط زوج سلب می شود و از محل فروش این اموال، مهریه زوجه پرداخت خواهد شد.

گام سوم: مراجعه به دادگاه خانواده (در صورت عدم وصول یا عدم شناسایی اموال)

در صورتی که زوج هیچ مالی برای معرفی نداشته باشد یا اموال معرفی شده توسط زوجه کافی برای پرداخت تمام مهریه نباشد، اداره اجرای ثبت گواهی عدم وصول مهریه (یا گواهی توقیف ناکافی) را صادر می کند. در این حالت، زوجه با در دست داشتن این گواهی و سایر مدارک لازم، می تواند با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست مطالبه مهریه خود را در دادگاه خانواده ثبت کند. دادگاه پس از بررسی مدارک و تشکیل جلسه رسیدگی، حکم مقتضی را صادر خواهد کرد. در این مرحله، زن می تواند درخواست تامین خواسته مهریه را نیز مطرح کند تا پیش از صدور حکم نهایی، اموال احتمالی مرد توقیف شود.

نقش دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در ثبت دادخواست

امروزه تمامی دادخواست مهریه و سایر دعاوی حقوقی باید از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت و به مراجع قضایی ارسال شوند. این دفاتر با تسهیل فرآیند ثبت، به کاهش بوروکراسی و تسریع روند رسیدگی کمک می کنند. زوجه باید با مراجعه به این دفاتر، اطلاعات خود و زوج، شرح خواسته، و مدارک لازم را ارائه دهد تا دادخواست او ثبت و به دادگاه خانواده صالح ارسال شود.

مدارک لازم برای طرح دادخواست مطالبه مهریه

برای طرح دادخواست مطالبه مهریه، زوجه باید مدارک مشخصی را به همراه داشته باشد. تکمیل بودن این مدارک، روند رسیدگی را تسهیل می کند:

1. مدارک هویتی: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوجه.
2. عقدنامه: اصل و رونوشت مصدق (کپی برابر اصل شده) عقدنامه. این سند، مهم ترین مدرک برای اثبات حق مهریه است.
3. گواهی عدم وصول مهریه از اجرای ثبت: در صورتی که زوجه قبلاً از طریق اداره ثبت اقدام کرده و موفق به وصول مهریه نشده باشد، این گواهی را باید ضمیمه دادخواست کند.
4. سایر مستندات:
   • لیست اموال شناسایی شده از زوج (در صورت وجود و تمایل به توقیف اموال).
   • اسناد مالکیت مربوط به اموال شناسایی شده (در صورت امکان).
   • رسید پرداخت هزینه دادرسی.

نمونه دادخواست مطالبه مهریه

تنظیم صحیح نمونه دادخواست مهریه از اهمیت بالایی برخوردار است. در این بخش، چند نمونه از دادخواست های رایج مطالبه مهریه ارائه می شود:

نمونه 1: دادخواست مطالبه مهریه (کلی)

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام زوجه] فرزند [نام پدر زوجه] به شماره ملی [شماره ملی زوجه] به دلالت سند نکاحیه شماره [شماره سند نکاحیه] مورخ [تاریخ عقد] تنظیمی در دفتر رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] شهر [نام شهر] به عقد دائم خوانده محترم، آقای [نام زوج] فرزند [نام پدر زوج] به شماره ملی [شماره ملی زوج] درآمده ام.
وفق مفاد مندرج در عقدنامه، تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی (مقوم به مبلغ [مبلغ ریالی] ریال) به عنوان مهریه بر ذمه خوانده تعیین و توافق گردیده است که به صورت عندالمطالبه می باشد.
با عنایت به اینکه تاکنون خوانده محترم اقدامی در جهت پرداخت مهریه مذکور ننموده و با وجود مطالبه مکرر، از پرداخت آن استنکاف ورزیده است، لذا مستنداً به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تقاضای صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت کل مهریه به میزان [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی به نرخ روز (بر اساس شاخص اعلامی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در زمان تأدیه) به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) مورد استدعاست.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق عقدنامه
۲. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوجه
۳. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوج (در صورت وجود)
۴. گواهی عدم وصول مهریه از اجرای ثبت (در صورت اقدام قبلی)
۵. فیش واریزی هزینه دادرسی

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان]

نمونه 2: دادخواست مطالبه مهریه به همراه درخواست تامین خواسته (توقیف اموال)

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام زوجه] فرزند [نام پدر زوجه] به شماره ملی [شماره ملی زوجه] به دلالت سند نکاحیه شماره [شماره سند نکاحیه] مورخ [تاریخ عقد] تنظیمی در دفتر رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] شهر [نام شهر] به عقد دائم خوانده محترم، آقای [نام زوج] فرزند [نام پدر زوج] به شماره ملی [شماره ملی زوج] درآمده ام.
وفق مفاد مندرج در عقدنامه، تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی (مقوم به مبلغ [مبلغ ریالی] ریال) به عنوان مهریه بر ذمه خوانده تعیین و توافق گردیده است که به صورت عندالمطالبه می باشد.
با عنایت به اینکه تاکنون خوانده محترم اقدامی در جهت پرداخت مهریه مذکور ننموده و با وجود مطالبه مکرر، از پرداخت آن استنکاف ورزیده است و بیم آن می رود که خوانده جهت فرار از پرداخت دین، اقدام به نقل و انتقال اموال خود نماید، لذا بدواً و قبل از ابلاغ، به استناد ماده ۱۰۸ و ۱۱۷ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، صدور قرار تامین خواسته از اموال خوانده به میزان بهاء مهریه مورد استدعاست.
سپس، مستنداً به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تقاضای صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت کل مهریه به میزان [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی به نرخ روز به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) مورد استدعاست.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق عقدنامه
۲. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوجه
۳. لیست اموال شناسایی شده از زوج (در صورت وجود)
۴. گواهی عدم وصول مهریه از اجرای ثبت (در صورت اقدام قبلی)
۵. فیش واریزی هزینه دادرسی

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان]

نمونه 3: دادخواست مطالبه مهریه به همراه اعسار از هزینه دادرسی (برای زوجه)

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام زوجه] فرزند [نام پدر زوجه] به شماره ملی [شماره ملی زوجه] به دلالت سند نکاحیه شماره [شماره سند نکاحیه] مورخ [تاریخ عقد] تنظیمی در دفتر رسمی ازدواج شماره [شماره دفترخانه] شهر [نام شهر] به عقد دائم خوانده محترم، آقای [نام زوج] فرزند [نام پدر زوج] به شماره ملی [شماره ملی زوج] درآمده ام.
وفق مفاد مندرج در عقدنامه، تعداد [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی (مقوم به مبلغ [مبلغ ریالی] ریال) به عنوان مهریه بر ذمه خوانده تعیین و توافق گردیده است که به صورت عندالمطالبه می باشد.
با عنایت به اینکه تاکنون خوانده محترم اقدامی در جهت پرداخت مهریه مذکور ننموده و از پرداخت آن استنکاف ورزیده است.
نظر به اینکه اینجانب به دلیل عدم تمکن مالی، توانایی پرداخت هزینه های دادرسی مربوط به این دعوا را ندارم، بدواً و به استناد ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی و ماده ۵ قانون حمایت خانواده، تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را دارم.
سپس، مستنداً به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی و مواد ۱۹۸ و ۵۱۹ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، تقاضای صدور حکم مبنی بر محکومیت خوانده به پرداخت کل مهریه به میزان [تعداد سکه] سکه تمام بهار آزادی به نرخ روز به انضمام کلیه خسارات دادرسی و حق الوکاله وکیل (در صورت داشتن وکیل) مورد استدعاست.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق عقدنامه
۲. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوجه
۳. استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی (با امضای حداقل دو نفر شاهد مطلع از وضعیت مالی خواهان)
۴. گواهی عدم وصول مهریه از اجرای ثبت (در صورت اقدام قبلی)

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان]

نکات حقوقی و عملی کلیدی در مطالبه مهریه

در فرآیند مطالبه مهریه، آگاهی از برخی نکات حقوقی و عملی می تواند بسیار مهم باشد:

1. حق حبس زوجه و شرایط اعمال آن:

   ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی به زن حق می دهد که تا مهریه به او تسلیم نشده، از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهریه او حال باشد. این امتناع، حق نفقه را ساقط نمی کند. یعنی زن می تواند تا زمانی که تمام مهریه اش را دریافت نکرده، از تمکین خاص و عام خودداری کند و همچنان مستحق نفقه باشد. البته این حق فقط برای اولین بار پس از عقد قابل اعمال است و اگر زن یک بار تمکین کرده باشد، دیگر نمی تواند از آن استفاده کند.

2. سقف ۱۱۰ سکه و پیامدهای آن (ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده):

   ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده بیان می کند که هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. این بدان معناست که برای وصول تا ۱۱۰ سکه، مرد در صورت عدم پرداخت و اثبات تمکن مالی، مشمول حکم جلب و توقیف اموال خواهد شد. اما چنانچه مهریه بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد بر ۱۱۰ سکه، فقط ملائت زوج (تمکن مالی) ملاک پرداخت است. یعنی برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید ثابت کند که مرد تمکن مالی دارد، و در این حالت، جلب و حبس مرد صرفاً برای ۱۱۰ سکه اول امکان پذیر است، نه کل مهریه.

3. تفاوت مطالبه مهریه و طلاق از سوی زوجه:

   مطالبه مهریه یک دعوای مالی و مستقل از دعوای طلاق است. زن می تواند بدون درخواست طلاق، مهریه خود را مطالبه کند. حتی در صورت درخواست طلاق از سوی زن (طلاق خلع یا مبارات)، او باید مالی را به مرد ببخشد (فدیه) که معمولاً همان مهریه است. اما زن می تواند ابتدا مهریه خود را مطالبه کرده و پس از وصول آن، دادخواست طلاق دهد. این دو دعوا می توانند به صورت همزمان نیز مطرح شوند، اما روند رسیدگی به هر یک متفاوت است.

4. مهریه بعد از فوت همسر (با ارائه گواهی حصر وراثت):

   به مجرد وقوع عقد نکاح، زن مالک مهریه می شود. این مالکیت با فوت زن یا مرد از بین نمی رود. اگر مرد قبل از پرداخت مهریه فوت کند، مهریه از جمله دیون و تعهدات مالی او محسوب می شود و زن می تواند آن را از ماترک (اموال به جای مانده) مرد متوفی مطالبه کند. در این صورت، زن باید به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه گواهی حصر وراثت و سایر مدارک، مهریه خود را از ورثه مرد مطالبه کند. مهریه زن بر سایر دیون ارجحیت دارد و باید قبل از تقسیم ارث بین ورثه پرداخت شود. اگر زن فوت کند نیز، مهریه او به ورثه اش (پدر، مادر، فرزندان) منتقل می شود و آنها می توانند با در دست داشتن گواهی حصر وراثت، مهریه متوفی را از شوهر وی مطالبه کنند.

مطالبه مهریه نه تنها یک حق قانونی، بلکه ابزاری برای تأمین آتیه مالی زوجه است که در نظام حقوقی ایران با دقت و جزئیات فراوان مورد توجه قرار گرفته است. آگاهی از مراحل دقیق و نکات کلیدی، به زوجه کمک می کند تا این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کند.

دادخواست اعسار از پرداخت مهریه: از سوی زوج

پس از اینکه دادگاه حکم به پرداخت مهریه صادر می کند، ممکن است مرد (زوج) به دلیل عدم تمکن مالی، قادر به پرداخت یکجای آن نباشد. در چنین شرایطی، قانون این امکان را فراهم کرده است که زوج با تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه را بنماید. این بخش به بررسی مفهوم اعسار، شرایط، مدارک و مراحل آن می پردازد.

اعسار چیست؟ درک مفهوم و تفاوت ها

«اعسار» در لغت به معنای تنگدستی و ناتوانی مالی است و در اصطلاح حقوقی به وضعیتی گفته می شود که شخص به دلیل نداشتن مال یا کافی نبودن آن، توانایی پرداخت بدهی های خود را ندارد. در مورد مهریه، اعسار از پرداخت مهریه به این معناست که زوج قادر به پرداخت یکجای مهریه نیست و تقاضا می کند که مهریه به صورت اقساطی یا با مهلت پرداخت شود.

تفاوت اعسار از هزینه دادرسی و اعسار از پرداخت محکوم به (مهریه)

این دو نوع اعسار، اگرچه هر دو به ناتوانی مالی اشاره دارند، اما در موضوع و زمان مطرح شدن متفاوت هستند:

• اعسار از هزینه دادرسی: این نوع اعسار زمانی مطرح می شود که فرد (خواهان یا خوانده) توانایی پرداخت هزینه های مربوط به ثبت دادخواست، کارشناسی، و سایر هزینه های دادرسی را ندارد. این درخواست معمولاً در ابتدای طرح دعوا و قبل از شروع رسیدگی قضایی ارائه می شود.
• اعسار از پرداخت محکوم به (مهریه): این نوع اعسار پس از صدور حکم قطعی دادگاه مبنی بر محکومیت فرد به پرداخت مبلغی (مانند مهریه) مطرح می شود. در اینجا، فرد محکوم (زوج) ادعا می کند که به دلیل عدم تمکن مالی، توانایی پرداخت یکجای مبلغ محکوم به را ندارد و از دادگاه تقاضای تقسیط یا مهلت برای پرداخت می کند.

تعریف تقسیط مهریه

«تقسیط مهریه» به معنای قسطی کردن پرداخت مهریه است. در صورتی که دادگاه دادخواست اعسار از مهریه زوج را بپذیرد، معمولاً حکم به تقسیط مهریه می دهد. این بدان معناست که مبلغ مهریه به جای پرداخت یکجا، در اقساط مشخص و معمولاً با یک پیش قسط اولیه، در دوره های زمانی معین (مثلاً ماهانه) پرداخت خواهد شد. میزان پیش قسط و اقساط ماهانه توسط دادگاه و با در نظر گرفتن وضعیت مالی زوج، شغل، درآمد، و تعداد افراد تحت تکفل او تعیین می شود.

مفهوم مستثنیات دین

«مستثنیات دین» اموالی هستند که حتی در صورت محکومیت فرد به پرداخت بدهی، نمی توان آنها را توقیف کرد. این اموال برای تأمین حداقل معیشت بدهکار و افراد تحت تکفل او ضروری هستند. طبق قانون، مستثنیات دین شامل موارد زیر است:

• مسکن مورد نیاز و متناسب با شأن بدهکار و افراد تحت تکفل او.
• اثاثیه ضروری زندگی.
• ابزار و وسایل کار و کسب.
• تلفن همراه، در صورتی که برای امرار معاش ضروری باشد.
• مبلغی که برای اجاره خانه ضروری است.
• برخی حقوق و مزایا (مانند حقوق بازنشستگی یا پاداش پایان خدمت در برخی موارد خاص).

اموال مستثنیات دین، حتی در صورت طرح دادخواست اعسار و تقسیط مهریه، قابل توقیف نیستند و برای پرداخت مهریه مورد استفاده قرار نمی گیرند.

شرایط و الزامات پذیرش دادخواست اعسار از مهریه

پذیرش دادخواست اعسار از پرداخت مهریه منوط به اثبات عدم تمکن مالی زوج و رعایت برخی شرایط قانونی است. دادگاه با دقت تمامی جوانب را بررسی می کند تا از سوءاستفاده از این نهاد حقوقی جلوگیری شود.

اثبات عدم تمکن مالی (چگونه عدم توانایی مالی خود را اثبات کنیم؟)

مهم ترین شرط برای پذیرش اعسار، اثبات ناتوانی مالی زوج است. زوج باید به دادگاه نشان دهد که دارایی نقدی یا غیرنقدی کافی برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد. این اثبات می تواند از طریق ارائه مدارک و مستندات مختلف صورت گیرد:

1. فهرست کامل اموال: زوج باید لیست کاملی از تمامی اموال منقول و غیرمنقول خود (حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام، درآمد و …) را به دادگاه ارائه دهد. در این لیست باید دارایی هایی که در یک سال اخیر داشته و منتقل کرده نیز قید شود.
2. صورت حساب های بانکی: ارائه گردش حساب های بانکی برای اثبات نداشتن موجودی کافی یا نوسانات درآمدی.
3. مدارک شغل و درآمد: ارائه فیش حقوقی، گواهی اشتغال به کار، یا مدارک مربوط به وضعیت بیکاری. در صورت داشتن شغل آزاد، باید اسنادی دال بر میزان درآمد واقعی ارائه شود.
4. مدارک بدهی ها و اقساط: ارائه اسناد مربوط به بدهی های معتبر (مانند اقساط بانکی، وام ها، و سایر تعهدات مالی) که توانایی پرداخت مهریه را کاهش می دهد.
5. تعداد افراد تحت تکفل: ارائه مدارک مربوط به تعداد افراد تحت تکفل (همسر، فرزندان، والدین بیمار و …) که نشان دهنده هزینه های زندگی و نیاز به حفظ مستثنیات دین است.

نقش شهادت شهود و استشهادیه اعسار

یکی از مهم ترین دلایل اثبات اعسار، شهادت شهود است. زوج باید استشهادیه ای را تهیه کند که حداقل دو نفر شاهد مطلع از وضعیت مالی و زندگی او، با امضای خود، عدم توانایی مالی او را تأیید کنند. این شهود باید در دادگاه حاضر شده و شهادت خود را تأیید نمایند. در استشهادیه باید مشخصات کامل شهود، شغل، و چگونگی اطلاع آنها از وضعیت مالی زوج ذکر شود. این شهادت نامه یکی از مستندات کلیدی برای دادگاه در جهت پذیرش یا رد اعسار از پرداخت مهریه است.

زمان مناسب برای طرح دادخواست (همزمان با دعوای مهریه یا پس از صدور حکم)

زوج می تواند دادخواست اعسار از مهریه را در یکی از دو زمان زیر مطرح کند:

1. همزمان با دفاع در دعوای مهریه: زوج می تواند به محض ابلاغ دادخواست مطالبه مهریه از سوی زوجه، همزمان با ارائه دفاعیات خود، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را نیز به دادگاه تقدیم کند. این کار می تواند در وقت و هزینه صرفه جویی کند.
2. پس از صدور حکم قطعی پرداخت مهریه: اگر زوج در مرحله اولیه اقدام به طرح دادخواست اعسار نکرده باشد یا اعسار او رد شده باشد، می تواند پس از قطعی شدن حکم محکومیت به پرداخت مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت محکوم به (مهریه) را تقدیم دادگاه صادرکننده حکم بدوی کند.

بهتر است زوج در اسرع وقت پس از مطالبه مهریه یا صدور حکم، اقدام به طرح دادخواست اعسار و تقسیط مهریه کند تا از احتمال جلب و توقیف اموال جلوگیری شود.

مراحل طرح دادخواست اعسار از مهریه

طرح دادخواست اعسار از مهریه نیز مانند سایر دعاوی حقوقی، مراحل مشخصی دارد که باید با دقت و ترتیب رعایت شوند:

1. ثبت دادخواست از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی:

   زوج باید با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقاضای تقسیط آن را ثبت کند. در این مرحله، تمامی مدارک لازم، از جمله استشهادیه و فهرست اموال، باید ضمیمه دادخواست شوند. این دفاتر مسئول ثبت و ارسال دادخواست به دادگاه صالح هستند.

2. تشکیل جلسه رسیدگی در دادگاه خانواده:

   پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع و وقت رسیدگی تعیین می شود. ابلاغیه مربوط به زمان و مکان جلسه دادگاه به هر دو طرف (زوج و زوجه) ارسال خواهد شد. حضور زوج و شهود او در جلسه دادگاه برای ادای شهادت و دفاع از دعوای اعسار بسیار مهم است.

3. دفاع و ارائه مستندات:

   در جلسه دادگاه، زوج فرصت دارد تا دلایل و مدارک خود را برای اثبات عدم تمکن مالی ارائه دهد. شهود نیز باید در حضور قاضی، شهادت خود را تأیید کرده و به سوالات قاضی و طرف مقابل پاسخ دهند. زوجه نیز می تواند در این جلسه حضور یافته و به ادعای اعسار زوج اعتراض کند یا مدارکی دال بر توانایی مالی زوج ارائه دهد.

4. صدور حکم اعسار:

   پس از بررسی تمامی دلایل و مستندات و استماع اظهارات طرفین و شهود، دادگاه تصمیم خود را در خصوص پذیرش یا رد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه اعلام می کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه می دهد و میزان پیش قسط و اقساط ماهانه را مشخص می کند. این حکم نیز قابل تجدیدنظرخواهی است.

مدارک لازم برای دادخواست اعسار از مهریه

برای طرح دادخواست اعسار از مهریه، جمع آوری و ارائه مدارک زیر ضروری است:

1. مدارک هویتی: اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی زوج.
2. کپی دادنامه محکومیت به پرداخت مهریه: اگر حکم پرداخت مهریه صادر شده باشد، کپی مصدق آن باید ضمیمه شود.
3. لیست کامل اموال: فهرست دقیق کلیه اموال منقول و غیرمنقول (شامل حساب های بانکی، خودرو، ملک، سهام، اوراق بهادار، هرگونه درآمد) و تمامی اموالی که طی یک سال اخیر منتقل شده اند. همچنین باید تمامی بدهی ها و تعهدات مالی خود را نیز در این لیست قید کنید.
4. استشهادیه اعسار: نامه ای که توسط حداقل دو نفر شاهد مطلع از وضعیت مالی زوج امضا شده و عدم تمکن مالی او را تأیید کند. مشخصات کامل شهود، شغل و چگونگی اطلاع آنها از وضعیت مالی زوج در این استشهادیه باید ذکر شود.
5. مدارک مربوط به شغل، درآمد، بدهی ها و اقساط:
   • فیش حقوقی یا گواهی درآمد از کارفرما.
   • قراردادهای کاری (در صورت داشتن شغل آزاد).
   • مدارک مربوط به اقساط وام های بانکی یا سایر بدهی های معتبر.
   • دفترچه بیمه (در صورت وجود) یا هر مدرکی که نشان دهنده وضعیت بیمه و درمانی زوج باشد.
6. رسید پرداخت هزینه دادرسی: (در صورتی که اعسار از هزینه دادرسی درخواست نشده باشد.)

نمونه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن

در ادامه، نمونه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقسیط آن و همچنین نمونه دادخواست تعدیل اقساط مهریه ارائه شده است:

نمونه 1: دادخواست اعسار از پرداخت مهریه و تقاضای تقسیط

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام زوج] فرزند [نام پدر زوج] به شماره ملی [شماره ملی زوج] به موجب دادنامه شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان] و اجراییه شماره [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ اجراییه] صادره از [مرجع صادرکننده اجراییه]، محکوم به پرداخت مهریه به میزان [تعداد سکه یا مبلغ ریالی] در حق خوانده محترمه، خانم [نام زوجه] فرزند [نام پدر زوجه] به شماره ملی [شماره ملی زوجه] گردیده ام.
با توجه به اینکه اینجانب به دلیل عدم تمکن مالی و وضعیت نامناسب اقتصادی، توانایی پرداخت یکجای مبلغ مهریه را ندارم، لذا با استناد به مواد ۵۰۴ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی، ماده ۲۷۷ قانون مدنی، و مواد ۱ و ۲۳ قانون اعسار، تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت یکجای مهریه و تقسیط آن به شرح مناسب با وضعیت مالی اینجانب را از محضر دادگاه محترم دارم.
وضعیت مالی اینجانب به شرح ذیل است: [شرح مختصری از شغل، درآمد (مثلاً کارمند با حقوق ماهیانه ... ریال)، تعداد افراد تحت تکفل، و سایر بدهی ها]. همچنین، گواهی شهود مطلع از وضعیت مالی اینجانب نیز به پیوست تقدیم می گردد و شهود محترم آماده حضور در دادگاه جهت ادای شهادت هستند.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق دادنامه محکومیت به پرداخت مهریه
۲. کپی مصدق اجراییه مهریه (در صورت وجود)
۳. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوج
۴. استشهادیه اعسار (با امضای حداقل دو نفر شاهد مطلع)
۵. لیست کامل اموال و دارایی ها
۶. مدارک مربوط به شغل، درآمد و بدهی ها (مانند فیش حقوقی، مدارک اقساط)

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان]

نمونه 2: دادخواست تعدیل اقساط مهریه (در صورت تغییر وضعیت مالی زوج)

ریاست محترم دادگاه خانواده شهرستان [نام شهرستان]

با سلام و احترام؛
احتراماً به استحضار عالی می رساند:
اینجانب [نام زوج] فرزند [نام پدر زوج] به شماره ملی [شماره ملی زوج] به موجب دادنامه شماره [شماره دادنامه قبلی] مورخ [تاریخ دادنامه قبلی] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه خانواده [نام شهرستان]، محکوم به پرداخت مهریه به صورت اقساط ماهانه به میزان [میزان اقساط قبلی] در حق خوانده محترمه، خانم [نام زوجه] فرزند [نام پدر زوجه] به شماره ملی [شماره ملی زوجه] گردیده ام.
با عنایت به اینکه از زمان صدور حکم مذکور، وضعیت مالی اینجانب به طور قابل توجهی تغییر کرده و به دلایلی چون [ذکر دلایل تغییر وضعیت مالی، مثلاً: از دست دادن شغل، کاهش شدید درآمد، افزایش تعداد افراد تحت تکفل، ابتلا به بیماری های پرهزینه و...] توانایی پرداخت اقساط قبلی را ندارم.
لذا، با استناد به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و سایر مواد مرتبط، تقاضای تعدیل میزان اقساط مهریه و تعیین اقساط جدید به شرحی که متناسب با وضعیت مالی فعلی اینجانب باشد را از محضر دادگاه محترم دارم. مدارک و مستندات مربوط به تغییر وضعیت مالی به پیوست تقدیم می گردد.

دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق دادنامه قبلی اعسار و تقسیط مهریه
۲. کپی مصدق شناسنامه و کارت ملی زوج
۳. مدارک اثبات کننده تغییر وضعیت مالی (مانند گواهی بیکاری، فیش حقوقی جدید با درآمد کمتر، مدارک پزشکی، مدارک افزایش افراد تحت تکفل)
۴. استشهادیه (در صورت لزوم)

با تشکر و تقدیم احترام
[امضاء خواهان]

پیامدهای پذیرش یا رد دادخواست اعسار

نتیجه رسیدگی به دادخواست اعسار از مهریه می تواند پیامدهای متفاوتی برای زوج داشته باشد:

1. در صورت پذیرش: تعیین پیش قسط و اقساط ماهانه (نحوه تعیین اقساط):

   اگر دادگاه اعسار زوج را بپذیرد، حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، معمولاً مبلغی به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه برای پرداخت باقی مانده مهریه تعیین می شود. میزان پیش قسط و اقساط بر اساس وضعیت مالی زوج، شغل، درآمد، تعداد افراد تحت تکفل، و هزینه های ضروری زندگی او توسط قاضی تعیین می گردد. هرچند معیار مشخصی وجود ندارد، اما در عرف قضایی معمولاً تلاش می شود که اقساط بیشتر از یک چهارم (برای افراد متأهل) یا یک سوم (برای افراد مجرد) درآمد ماهیانه زوج نباشد. البته این یک قاعده کلی نیست و نظر قاضی ملاک عمل است.

2. در صورت رد: لزوم پرداخت یکجای مهریه، امکان توقیف اموال و جلب (آخرین بخشنامه ها):

   اگر دادگاه دادخواست اعسار و تقسیط مهریه را رد کند، به این معناست که زوج دارای تمکن مالی تشخیص داده شده و مکلف به پرداخت یکجای تمام مهریه است. در این صورت، زوجه می تواند از طریق اجرای احکام دادگستری، برای توقیف تمامی اموال زوج (به جز مستثنیات دین) و حتی صدور حکم جلب وی اقدام کند. آخرین بخشنامه های قوه قضائیه، همچنان امکان جلب زوج برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه را در صورت عدم اثبات اعسار یا عدم پرداخت اقساط، مورد تأیید قرار می دهند. پس از ۱۱۰ سکه، جلب تنها در صورتی امکان پذیر است که زن بتواند ثابت کند مرد تمکن مالی دارد و به دلیل فرار از دین، اموال خود را مخفی یا منتقل کرده است.

اعسار، فرصتی برای مدیریت بدهی مهریه است، اما نیازمند اثبات دقیق و مستند عدم تمکن مالی است. عدم توجه به جزئیات قانونی و مدارک مورد نیاز می تواند منجر به رد دادخواست و پیامدهای حقوقی جدی برای زوج شود.

قوانین و مقررات مرتبط با مهریه و اعسار

مبحث مهریه و اعسار، ریشه در قوانین و مقررات متعددی در نظام حقوقی ایران دارد. آشنایی با این قوانین برای درک عمیق تر این دعاوی و طی کردن مسیر حقوقی به نحو صحیح، ضروری است.

مواد منتخب از قانون مدنی

قانون مدنی به عنوان مادر قوانین خصوصی، اصلی ترین منبع برای احکام مربوط به مهریه است:

• ماده ۱۰۷۸: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می توان مهر قرار داد.

  این ماده تعریف کلی از آنچه می تواند مهریه باشد، ارائه می دهد و بر مالیت و قابل تملک بودن آن تأکید دارد.

• ماده ۱۰۷۹: مهر باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم باشد.

  بر این اساس، مهریه باید مشخص و معلوم باشد تا از بروز اختلاف جلوگیری شود.

• ماده ۱۰۸۰: تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.

  مقدار مهریه کاملاً توافقی است و قانون مقدار حداقلی یا حداکثری برای آن تعیین نکرده است.

• ماده ۱۰۸۲: به مجرد عقد، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.

  این ماده اصل مالکیت زن بر مهریه را بلافاصله پس از عقد بیان می کند. تبصره این ماده نیز که در سال ۱۳۷۶ الحاق شده، به نحوه محاسبه مهریه وجه رایج به نرخ روز اشاره دارد: چنانچه مهریه وجه رایج باشد متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

• ماده ۱۰۸۵: زن می تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظائفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود.

  این ماده به صراحت حق حبس زن را بیان می کند.

مواد منتخب از قانون حمایت خانواده

قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱، برخی از مقررات جدید را در خصوص مهریه و اعسار وضع کرده است:

• ماده ۵: درصورت عدم تمکن مالی هریک از اصحاب دعوی دادگاه می تواند پس از احراز مراتب و با توجه به اوضاع و احوال، وی را از پرداخت هزینه دادرسی، حق الزحمه کارشناسی، حق الزحمه داوری و سایر هزینه ها معاف یا پرداخت آنها را به زمان اجرای حکم موکول کند. همچنین در صورت اقتضاء ضرورت یا وجود الزام قانونی دایر برداشتن وکیل، دادگاه حسب مورد رأساً یا به درخواست فرد فاقد تمکن مالی وکیل معاضدتی تعیین می کند.

  این ماده امکان اعسار از هزینه دادرسی را برای دعاوی خانواده فراهم می کند و به نوعی اشاره به حمایت از افراد نیازمند در فرآیند قضایی دارد.

• ماده ۲۲: هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکّه تمام بهارآزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده (۲) قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

  این ماده محدودیت ۱۱۰ سکه برای اجرای حکم جلب و حبس را بیان می کند و برای مازاد بر آن، اثبات توانایی مالی زوج را لازم می داند.

مواد منتخب از قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و قانون اعسار

این قوانین به طور خاص به نحوه اجرای احکام مالی و شرایط اعسار می پردازند:

• قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:
  • ماده ۲: هرکس محکوم به پرداخت مالی به دیگری شود و از اجرای حکم خودداری کند، با درخواست محکوم له (طلبکار) و جز در مورد مستثنیات دین، تا زمان اجرای حکم یا اثبات اعسار یا جلب رضایت محکوم له، حبس می شود.

    این ماده مبنای قانونی حبس (جلب) مدیون در دعاوی مالی را بیان می کند، مگر اینکه اعسار او ثابت شود.

  • ماده ۳: اگر مدیون در زمان صدور حکم یا پس از آن، اموال خود را به قصد فرار از دین به دیگری منتقل کند و این انتقال به صورت صوری باشد، این عمل جرم محسوب شده و معامله باطل است.

    این ماده به منظور مقابله با انتقال صوری اموال جهت فرار از پرداخت دین وضع شده است.

• قانون اعسار:
  • ماده ۱: معسر کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود قادر به تأدیه مخارج محاکمه یا دیون خود نباشد.

    این ماده تعریف حقوقی از معسر را ارائه می دهد.

  • ماده ۲۳: دادخواست اعسار شامل صورت کلیه اموال و دارایی های مدعی اعسار و همچنین صورت کلیه مطالبات و بدهی های او و شرح کاملی از وضعیت مالی او می باشد.

    این ماده به جزئیات مدارک لازم برای دادخواست اعسار اشاره می کند.

  • ماده ۲۷۷ قانون مدنی: متعهد له (طلبکار) می تواند قبول کند که مدیون (بدهکار) دین را به اقساط بپردازد یا مدتی برای تأدیه آن بدهد. در صورت عدم تراضی طرفین، حاکم می تواند با توجه به وضع مدیون، مهلت عادلانه یا قرار اقساط بدهد.

    این ماده به صراحت اختیار دادگاه را در تعیین اقساط یا مهلت برای پرداخت دین، در صورت عدم توافق طرفین، نشان می دهد.

آگاهی از این مواد قانونی، به هر دو طرف در دعاوی مهریه و اعسار کمک می کند تا با حقوق و تکالیف خود آشنا شوند و در فرآیند قضایی به طور مؤثرتری عمل کنند. مشاوره با وکیل متخصص نیز می تواند در تفسیر دقیق و کاربرد صحیح این قوانین بسیار راهگشا باشد.

سوالات متداول

در ادامه به برخی از سوالات رایج و مهم در خصوص دادخواست مهریه و اعسار پاسخ داده می شود تا ابهامات احتمالی برای کاربران رفع گردد.

آیا برای اعسار از مهریه حتماً باید وکیل گرفت؟

برای طرح دادخواست اعسار از مهریه، اجباری به گرفتن وکیل وجود ندارد و افراد می توانند شخصاً اقدام کنند. با این حال، به دلیل پیچیدگی های حقوقی و فنی مربوط به اثبات عدم تمکن مالی، ارائه مستندات دقیق، تنظیم استشهادیه صحیح، و دفاع مؤثر در دادگاه، کمک گرفتن از یک وکیل مهریه متخصص می تواند شانس موفقیت در پرونده را به طور چشمگیری افزایش دهد. وکیل با اشراف به قوانین و رویه قضایی، می تواند بهترین راهکارها را ارائه دهد و از حقوق موکل خود به بهترین نحو دفاع کند.

اگر مرد اموال خود را به نام دیگران کرده باشد، زن چگونه می تواند مهریه خود را بگیرد؟ (دعوای صوری بودن معامله)

اگر مرد به قصد فرار از پرداخت مهریه، اموال خود را به صورت صوری به نام افراد دیگر منتقل کرده باشد، زن می تواند با طرح دعوای ابطال معامله به قصد فرار از دین در دادگاه حقوقی، این معاملات را باطل اعلام کند. برای پیروزی در این دعوا، زن باید ثابت کند که انتقال اموال به قصد فرار از پرداخت دین بوده و خریدار نیز از این قصد مطلع بوده است. مدارک و مستنداتی مانند زمان انجام معاملات (معمولاً پس از مطالبه مهریه)، روابط خویشاوندی نزدیک بین مرد و منتقل الیه، و فقدان عوض واقعی در معامله، می تواند به اثبات صوری بودن معامله کمک کند. در صورت اثبات، دادگاه حکم به ابطال معامله می دهد و زن می تواند از آن اموال برای وصول مهریه خود اقدام کند.

مدت زمان معمول رسیدگی به دادخواست مهریه و اعسار چقدر است؟

مدت زمان رسیدگی به دادخواست مهریه و اعسار به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله میزان پیچیدگی پرونده، حجم کاری شعب دادگاه ها، تکمیل بودن مدارک، و حضور یا عدم حضور طرفین. به طور کلی، از زمان ثبت دادخواست تا صدور حکم بدوی برای مطالبه مهریه، ممکن است چند ماه طول بکشد. در مورد اعسار نیز، فرآیند رسیدگی و اثبات عدم تمکن مالی ممکن است زمان بر باشد و چندین جلسه دادرسی را شامل شود. با احتساب مراحل تجدیدنظرخواهی، ممکن است این فرآیندها بین ۶ ماه تا یک سال یا حتی بیشتر به طول بیانجامد. حضور وکیل متخصص می تواند به تسریع روند کمک کند.

آیا می توان همزمان با درخواست طلاق، دادخواست مهریه داد؟

بله، زن می تواند همزمان با طرح دادخواست طلاق (چه طلاق از سوی زن و چه طلاق توافقی)، دادخواست مطالبه مهریه خود را نیز به دادگاه تقدیم کند. این دو دعوا اگرچه به صورت مستقل رسیدگی می شوند، اما ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و دادگاه خانواده صلاحیت رسیدگی به هر دو را دارد. در بسیاری از موارد، طرفین در جریان پرونده طلاق، در خصوص مهریه نیز به توافق می رسند که این توافق در حکم طلاق منعکس می شود. در صورتی که توافقی حاصل نشود، دادگاه به طور جداگانه به دعوای مهریه رسیدگی و حکم صادر می کند.

تفاوت افلاس و ورشکستگی با اعسار چیست؟

این سه مفهوم به ناتوانی مالی اشاره دارند اما در دامنه شمول و نوع افراد متفاوتند:

• اعسار: همانطور که قبلاً توضیح داده شد، برای افراد عادی (غیر تاجر) است که به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود قادر به پرداخت دیون نیستند.
• افلاس: یک اصطلاح قدیمی در قانون ایران است که قبل از وضع قوانین ورشکستگی، برای تجار استفاده می شد و امروزه با وضع قانون ورشکستگی، کاربرد آن بسیار محدود شده است.
• ورشکستگی: صرفاً برای تجار (اشخاص حقیقی و حقوقی) به کار می رود. تاجر ورشکسته کسی است که از پرداخت بدهی های تجاری خود ناتوان است. ورشکستگی پیامدهای حقوقی و اقتصادی خاص خود را دارد و شامل توقف فعالیت های تجاری، اداره اموال توسط مدیر تصفیه، و تقسیم اموال بین طلبکاران تحت نظارت دادگاه می شود. تاجر ورشکسته نمی تواند دادخواست اعسار از مهریه بدهد و باید از طریق دادخواست ورشکستگی اقدام کند.

آیا حقوق بازنشستگی یا پاداش پایان خدمت جزو مستثنیات دین است؟

در خصوص حقوق بازنشستگی و پاداش پایان خدمت، نظرات و رویه های قضایی ممکن است متفاوت باشد. به طور کلی، قسمتی از حقوق و مزایای کارکنان دولت و نیروهای مسلح و حقوق بازنشستگی، برای امرار معاش ضروری تلقی شده و جزو مستثنیات دین محسوب می شود و قابل توقیف نیست. اما قسمت مازاد بر حداقل معیشت، ممکن است قابل توقیف باشد. در مورد پاداش پایان خدمت نیز، در برخی موارد، دادگاه ها آن را جزو اموال قابل توقیف برای پرداخت مهریه و دیون دیگر می دانند و در برخی موارد نیز، بسته به شرایط و ضرورت معیشت، ممکن است بخشی از آن را جزو مستثنیات دین تلقی کنند. این موضوع کاملاً به نظر قاضی و شرایط خاص هر پرونده بستگی دارد.

در چه صورتی می توان حکم جلب برای مهریه گرفت؟

حکم جلب برای مهریه تنها در صورتی صادر می شود که شرایط زیر وجود داشته باشد:

1. صدور حکم قطعی پرداخت مهریه: ابتدا باید حکم قطعی دادگاه برای پرداخت مهریه صادر شده باشد.
2. عدم پرداخت مهریه توسط زوج: زوج از پرداخت مهریه خودداری کند.
3. عدم اثبات اعسار توسط زوج: زوج نتوانسته باشد در دادگاه اعسار از پرداخت مهریه خود را اثبات کند یا دادخواست اعسار او رد شده باشد.
4. عدم شناسایی اموال کافی: زوجه نتوانسته باشد اموال کافی از زوج برای توقیف و وصول مهریه شناسایی کند.
5. محدودیت ۱۱۰ سکه: طبق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده، حکم جلب فقط تا سقف ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن صادر می شود. برای مازاد بر این مقدار، تنها در صورتی حکم جلب صادر می شود که زوجه بتواند ثابت کند زوج دارای تمکن مالی است و قصد فرار از دین را دارد.

با وجود شرایط فوق، زوجه می تواند از طریق اجرای احکام دادگستری درخواست جلب زوج را بنماید. این اقدام معمولاً به عنوان آخرین راهکار برای وادار کردن زوج به پرداخت مهریه یا معرفی اموال استفاده می شود.

نتیجه گیری

دادخواست مهریه و اعسار دو جنبه مهم و پیچیده در دعاوی خانواده هستند که هر یک از زوجین ممکن است در طول زندگی مشترک یا پس از آن با آن روبرو شوند. مطالبه مهریه حق قانونی زوجه است که از لحظه جاری شدن عقد نکاح، مالک آن می شود. این حق می تواند به صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد و مراحل قانونی آن از طریق اجرای ثبت و سپس دادگاه خانواده طی می شود. زن با آگاهی از انواع مهریه، مدارک لازم، و نکات کلیدی مانند حق حبس و سقف ۱۱۰ سکه، می تواند به بهترین شکل از حقوق خود دفاع کند.

در مقابل، مرد نیز در صورت عدم توانایی پرداخت یکجای مهریه، می تواند با تقدیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه، از دادگاه تقاضای تقسیط مهریه را نماید. اثبات عدم تمکن مالی با ارائه لیست اموال، مدارک درآمد و بدهی ها، و شهادت شهود، از مهم ترین مراحل این فرآیند است. پذیرش یا رد اعسار، پیامدهای حقوقی متفاوتی برای زوج به همراه خواهد داشت، از جمله تعیین اقساط ماهانه یا لزوم پرداخت یکجا و احتمال جلب.

در نهایت، آگاهی دقیق از قوانین مرتبط، از جمله قانون مدنی، قانون حمایت خانواده، و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، برای هر دو طرف دعوا حیاتی است. این قوانین چارچوب حقوقی لازم برای رسیدگی به این دعاوی را فراهم می آورند. با توجه به پیچیدگی های حقوقی و ظرافت های موجود در پرونده های مهریه و اعسار، قویاً توصیه می شود که قبل از هرگونه اقدام، با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت نمایید. مشاوره حقوقی می تواند شما را در مسیر صحیح راهنمایی کرده و به حصول بهترین نتیجه قانونی و عادلانه کمک کند.