عرف مهریه چند سکه است؟

عرف مهریه، که به معنای تعداد سکه های رایج برای مهریه در جامعه است، عدد ثابتی ندارد و از یک منطقه به منطقه دیگر یا بین گروه های اجتماعی مختلف متفاوت است. در کنار عرف، قانون مهریه در ایران، چارچوب هایی مشخص را برای تعیین و مطالبه آن تعریف می کند که اصلی ترین آن، قانون ۱۱۰ سکه است.

مهریه از دیرباز در فرهنگ و قانون ایران به عنوان یک حق مالی برای زن شناخته می شود و یکی از ارکان اصلی عقد نکاح دائم به شمار می رود. اما این موضوع همواره با پیچیدگی هایی همراه بوده است؛ از جمله تفاوت میان عرف جامعه و قوانین رسمی، که بسیاری از زوجین و خانواده ها را سردرگم می کند. درک این تفاوت ها و شناخت دقیق قوانین مربوط به مهریه، می تواند به تصمیم گیری آگاهانه و پیشگیری از مشکلات احتمالی در آینده کمک شایانی کند. این مقاله به بررسی جامع و دقیقی از عرف مهریه، قوانین جاری و طرح های پیشنهادی می پردازد تا تصویر روشن تری از این حق مالی مهم ارائه دهد.

مهریه در بستر عرف و فرهنگ ایرانی

مهریه، فراتر از یک تعهد قانونی صرف، ریشه های عمیقی در فرهنگ و سنت های ایرانی دارد. تعیین تعداد سکه مهریه اغلب تحت تأثیر عوامل اجتماعی، انتظارات خانوادگی و حتی چشم و هم چشمی قرار می گیرد که درک آن نیازمند بررسی دقیق هر دو جنبه عرفی و قانونی است.

مفهوم عرف در تعیین مهریه و تمایز آن با قانون

عرف به مجموعه عادت ها، رسم ها و هنجارهایی گفته می شود که در یک جامعه یا گروه خاص پذیرفته شده و به صورت نانوشته اجرا می شود. در زمینه مهریه، عرف نقش تعیین کننده ای در مشخص کردن تعداد سکه ها، نوع دارایی و شرایط کلی مهریه ایفا می کند. این در حالی است که قانون، مجموعه ای از قواعد مکتوب و رسمی است که توسط مراجع ذی صلاح وضع شده و اجرای آن ضمانت اجرایی دولتی دارد. تفاوت اساسی این دو در این است که عرف ماهیتی انعطاف پذیر و محلی دارد، در حالی که قانون دارای ساختاری یکپارچه و لازم الاجرا در سراسر کشور است.

انتظارات اجتماعی و ارزش های خانوادگی دو عامل مهم در شکل گیری عرف مهریه هستند. برای مثال، در برخی مناطق یا خانواده ها، مهریه های نمادین رواج بیشتری دارد، در حالی که در نقاط دیگر، تعیین مهریه های سنگین به عنوان نوعی پشتوانه یا تضمین برای آینده زن تلقی می شود. متأسفانه، چشم و هم چشمی نیز یکی از عوامل مخرب در تعیین مهریه به شمار می رود که باعث می شود خانواده ها بدون در نظر گرفتن توان مالی زوج، به دنبال تعیین مهریه های بالاتر از حد متعارف باشند و چالش های بزرگی را برای زندگی مشترک آینده ایجاد کنند.

الگوهای رایج مهریه: از نمادین تا سنگین

در ایران، الگوهای متفاوتی برای تعیین مهریه وجود دارد که هر یک دلایل و پیامدهای خاص خود را دارند:

• مهریه های نمادین و معنوی: این دسته شامل مهریه هایی با تعداد سکه کم (مثلاً ۱۴ سکه به نیت ۱۴ معصوم، یا حتی کمتر از ۱۰۰ سکه) می شود. دلایل انتخاب این نوع مهریه اغلب بر تأکید بر ارزش های اخلاقی، معنوی و تسهیل ازدواج استوار است. طرفداران این رویکرد معتقدند که هدف از ازدواج، تشکیل خانواده بر پایه عشق و تفاهم است، نه معاملات مالی. مزایای آن شامل کاهش دغدغه های مالی زوج، افزایش حس تفاهم و همکاری، و جلوگیری از مشکلات حقوقی در آینده است. با این حال، چالش هایی مانند عدم وجود پشتوانه مالی قوی برای زن در صورت بروز مشکلات جدی، یا نگاه منفی برخی افراد به مهریه کم، از معایب این الگو محسوب می شود.
• مهریه های متعارف: مهریه هایی که بین ۱۱۰ تا ۳۰۰ سکه قرار می گیرند، در حال حاضر جزو مهریه های متعارف در بسیاری از مناطق ایران محسوب می شوند. رواج این اعداد به عوامل مختلفی از جمله تعادل بین عرف و قانون (۱۱۰ سکه به عنوان سقف حبس)، و ایجاد یک پشتوانه مالی نسبتاً معقول برای زن بازمی گردد. این میزان مهریه سعی می کند هم واقع بینی اقتصادی را لحاظ کند و هم به زن حس امنیت و ارزش بدهد.
• مهریه های بالا و نجومی: مهریه هایی که بیش از ۳۰۰ سکه یا حتی هزاران سکه تعیین می شوند، نیز در جامعه ایران کم نیستند. عوامل مؤثر در تعیین این مهریه ها متنوع هستند: گاهی به دلیل اعتماد زیاد خانواده ها و تمایل به تثبیت موقعیت اجتماعی، گاهی به عنوان تضمین آینده مالی زن، و در بسیاری موارد نیز به دلیل چشم و هم چشمی و رقابت های اجتماعی. پیامدهای اجتماعی و حقوقی مهریه های سنگین بسیار جدی است. این مهریه ها می توانند به اهرمی برای فشار و تهدید تبدیل شوند، بنیان خانواده را متزلزل کنند، و در نهایت به مشکلات حقوقی پیچیده ای مانند زندان رفتن زوج یا طولانی شدن فرآیندهای طلاق و مطالبه مهریه منجر شوند. همچنین، بار روانی سنگینی بر دوش زوجین ایجاد می کنند که می تواند بهداشت روانی خانواده را به خطر اندازد.

تعیین مهریه، فارغ از تعداد و مبلغ آن، باید با در نظر گرفتن توان مالی زوج، انتظارات منطقی طرفین و هدف اصلی ازدواج که تشکیل یک زندگی مشترک پایدار است، صورت گیرد.

تغییرات تاریخی و اجتماعی در عرف مهریه

نگاهی به تاریخچه مهریه در ایران نشان می دهد که این سنت در طول زمان دچار تحولات زیادی شده است. در گذشته، مهریه معمولاً شامل اقلامی غیر از سکه بود و بیشتر جنبه نمادین یا پشتوانه اولیه زندگی را داشت، مثلاً زمین، خانه، اثاثیه یا حتی آموزش قرآن. تعداد سکه ها نیز در صورت وجود، بسیار محدود و اندک بود. با گذشت زمان و تغییرات اقتصادی و اجتماعی، به ویژه با افزایش قیمت طلا و سکه، ماهیت مهریه نیز دگرگون شد.

امروزه مهریه بیشتر به سمت سکه و طلا گرایش پیدا کرده است و اعداد آن نیز به مراتب بیشتر از گذشته است. این تغییرات، هم فرصت ها (مانند ایجاد پشتوانه مالی قوی تر برای زن) و هم چالش های جدیدی (مانند افزایش پرونده های حقوقی و فشار بر مردان) را به همراه داشته است. تحولات اقتصادی، تورم، و ارزش گذاری های جدید اجتماعی همگی در تغییر عرف مهریه نقش داشته اند. این تحولات نشان می دهد که مفهوم و اجرای مهریه یک پدیده ایستا نیست و همواره تحت تأثیر عوامل مختلف در حال تغییر و بازتعریف است.

مهریه در آینه قانون ایران: از ۱۱۰ سکه تا طرح های پیشنهادی

در کنار عرف اجتماعی، قانون مهریه در ایران چارچوب های حقوقی مشخصی را برای تعیین و مطالبه مهریه تعیین کرده است. این قوانین از یک سو حقوق زن را تضمین می کنند و از سوی دیگر تلاش دارند تا از بروز مشکلات جدی برای مردان جلوگیری کنند.

تعریف قانونی مهریه و انواع آن (ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی)

مهریه، از منظر قانونی، مالی است که به موجب عقد نکاح دائم، مرد به زن خود می دهد. ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی ایران تصریح می کند: هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد، می توان مهر قرار داد. این تعریف نشان می دهد که مهریه صرفاً به سکه و طلا محدود نمی شود و می تواند شامل وجه نقد، املاک، منقولات و حتی آموزش یا هر منفعت مشروعی باشد. مهم این است که مالیت داشته و قابل تملک باشد. قانون مهریه، سه نوع اصلی از مهریه را شناسایی می کند:

1. مهرالمسمی: این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه است و به مالی گفته می شود که در هنگام عقد نکاح، با توافق زوجین، مقدار و مشخصات آن به صورت دقیق تعیین و در سند ازدواج درج می شود. اغلب مهریه ها در ایران از این نوع هستند و زن به محض جاری شدن صیغه عقد، مالک آن می شود.
2. مهرالمثل: در مواردی که در عقد نکاح، مهریه تعیین نشده باشد یا تعیین مهریه باطل باشد (اما عقد صحیح باشد) و زن و شوهر با یکدیگر نزدیکی کرده باشند، مهرالمثل تعیین می شود. مهرالمثل، مهریه ای است که با توجه به وضعیت و جایگاه اجتماعی زن، عرف و عادت محل، سن و سایر شرایط وی، توسط دادگاه تعیین می گردد.
3. مهرالمتعه: این نوع مهریه زمانی مطرح می شود که در عقد دائم، مهریه ای تعیین نشده باشد و قبل از وقوع نزدیکی، طلاق رخ دهد. در این صورت، بر اساس وضعیت مالی و شأن مرد، دادگاه مبلغی را به عنوان مهرالمتعه برای زن تعیین می کند.

به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هرگونه تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد و هر زمان که اراده کند، آن را مطالبه نماید. این حق قانونی از حمایت های مهمی است که برای زنان در نظر گرفته شده است.

قانون ۱۱۰ سکه: سقف حبس، نه سقف مطالبه

یکی از مهم ترین تحولات قانونی در زمینه مهریه، مربوط به قانون حمایت خانواده و نقش ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی است. این قانون که از سال ۱۳۹۱ اجرایی شد، نه سقف مهریه را محدود کرده است و نه میزان قابل مطالبه را، بلکه صرفاً سقف بازداشت و حبس زوج را تعیین می کند. بر اساس این قانون:

• مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه: اگر مهریه زن تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد (و مرد توانایی پرداخت یکجای آن را نداشته باشد و اعسارش پذیرفته نشود)، مرد تا زمانی که این میزان را پرداخت نکند، امکان جلب و حبس او وجود دارد. در صورت اثبات اعسار، دادگاه مهریه را تقسیط کرده و در صورت عدم پرداخت اقساط، دوباره حکم جلب صادر می شود.
• مهریه های بیش از ۱۱۰ سکه: اگر مهریه زوجه بیشتر از ۱۱۰ سکه باشد (مثلاً ۳۰۰ سکه یا بیشتر)، برای مازاد بر این ۱۱۰ سکه، امکان صدور حکم حبس یا جلب وجود ندارد. با این حال، این به معنای عدم تعهد مرد به پرداخت مازاد نیست. زن همچنان می تواند کل مهریه خود را مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. اما برای بخش مازاد بر ۱۱۰ سکه، زن باید اموال و دارایی های مرد را شناسایی کرده و از طریق توقیف آن ها، مهریه خود را وصول کند.

این قانون با هدف حبس زدایی و کاهش تعداد زندانیان مهریه وضع شده است، اما تأکید می کند که مهریه، حتی در اعداد بالا، همچنان یک دین و تعهد قانونی برای مرد است. در این زمینه، مفهوم «مستثنیات دین» نیز اهمیت پیدا می کند. مستثنیات دین شامل اموالی است که برای زندگی عادی و آبرومندانه زوج ضروری است و حتی در صورت مطالبه مهریه، قابل توقیف نیستند. این موارد می تواند شامل منزل مسکونی در حد نیاز، ابزار کار، وسایل زندگی ضروری و … باشد.

طرح های جدید و وضعیت قانونی ۱۴ سکه (و مالیات بر مهریه)

طرح اصلاح قانون مهریه، به ویژه طرح ۱۴ سکه، یکی از بحث برانگیزترین موضوعات در سال های اخیر بوده است. لازم به ذکر است که تا این لحظه (سال جاری)، هیچ قانون جدیدی در خصوص محدودیت مهریه به ۱۴ سکه یا اعمال مالیات بر مهریه به تصویب نهایی نرسیده است. این طرح ها در مراحل بررسی در مجلس شورای اسلامی قرار دارند و هنوز به قانون لازم الاجرا تبدیل نشده اند.

مفهوم مالیات بر مهریه برای سکه های بیش از حد معین نیز از جمله پیشنهاداتی است که در راستای کنترل مهریه های نجومی مطرح شده، اما هنوز به قطعیت نرسیده است. بر اساس این طرح های پیشنهادی، ممکن است برای مهریه هایی که از یک تعداد مشخص (مثلاً ۱۴ سکه) فراتر می روند، مالیات در نظر گرفته شود تا از تعیین مهریه های سنگین جلوگیری شود. اما این تنها یک پیشنهاد است.

مهم است که تفاوت میان عرف ۱۴ سکه با قانون پیشنهادی ۱۴ سکه را به دقت درک کنیم. عرف ۱۴ سکه به انتخاب داوطلبانه زوجین برای تعیین مهریه ای نمادین و کم اشاره دارد که بر پایه تفاهم و ارزش های معنوی است. اما قانون پیشنهادی ۱۴ سکه به معنای اجبار قانونی برای محدود کردن مهریه به این تعداد است که تاکنون به تصویب نرسیده و قانوناً لازم الاجرا نیست. بنابراین، در حال حاضر، همچنان مهریه بر اساس توافق زوجین تعیین می شود و قانون ۱۱۰ سکه برای سقف حبس، معتبر است.

شیوه های مطالبه مهریه و احکام قانونی آن

مطالبه مهریه، چه از نوع عندالمطالبه باشد و چه عندالاستطاعه، فرآیندهای قانونی مشخصی دارد که زن برای وصول حق خود باید آنها را طی کند. آشنایی با این روش ها، می تواند به زن در اتخاذ بهترین تصمیم کمک کند.

مهریه عندالمطالبه: شرایط و روش های اجرا

مهریه عندالمطالبه به مهریه ای گفته می شود که زن می تواند به محض وقوع عقد نکاح، آن را مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است. این نوع مهریه، رایج ترین شکل مهریه در ایران است و حق مطالبه آن، نیاز به هیچ شرط یا پیش زمینه ای ندارد. به عبارت دیگر، زن حتی در حین زندگی مشترک و بدون قصد طلاق، می تواند مهریه خود را از مرد بخواهد.

روش های مطالبه مهریه عندالمطالبه به دو صورت اصلی انجام می شود:

1. مطالبه از طریق اداره ثبت اسناد و املاک:
   • شرایط: این روش در صورتی امکان پذیر است که سند ازدواج رسمی باشد.
   • مراحل: زن با در دست داشتن سند ازدواج رسمی، به دفترخانه محل ثبت عقد یا اداره اجرای ثبت اسناد محل وقوع ازدواج مراجعه کرده و درخواست صدور اجرائیه مهریه می کند. اجرائیه به مرد ابلاغ می شود و او ۱۰ روز فرصت دارد تا مهریه را پرداخت کند.
   • مزایا: این روش معمولاً سرعت بیشتری دارد و نیاز به پرداخت هزینه های دادرسی کمتری نسبت به دادگاه دارد. همچنین، امکان توقیف اموال مشخص (غیر از مستثنیات دین) و حقوق مرد از طریق ثبت وجود دارد.
   • معایب: اگر مرد اموالی برای توقیف نداشته باشد و زن نتواند مالی را معرفی کند، این روش ممکن است بی نتیجه بماند. همچنین، در گذشته زن می توانست تمام مهریه را از طریق ثبت مطالبه کند، اما در حال حاضر این امکان محدودتر شده و ممکن است برای بخش های از مهریه نیاز به مراجعه به دادگاه باشد.
2. مطالبه از طریق دادگاه خانواده:
   • شرایط: زن می تواند مستقیماً به دادگاه خانواده مراجعه کرده و دادخواست مطالبه مهریه را ارائه دهد. این روش در صورتی که سند ازدواج غیررسمی باشد یا زن همزمان درخواست طلاق نیز داشته باشد، کاربرد بیشتری دارد.
   • مراحل: زن با ارائه دادخواست مطالبه مهریه به دادگاه خانواده، مراحل دادرسی را آغاز می کند. دادگاه پس از بررسی، حکم به پرداخت مهریه صادر می کند.
   • مزایا: این روش امکان جامع تری برای رسیدگی به پرونده های پیچیده تر، از جمله بررسی وضعیت مالی مرد، اعسار و تقسیط مهریه، و همچنین رسیدگی به درخواست های همزمان مانند طلاق را فراهم می کند.
   • معایب: فرآیند دادرسی در دادگاه ممکن است زمان برتر و هزینه برتر باشد.

در هر دو روش، اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند، زن می تواند با معرفی اموال او، تقاضای توقیف آن ها را داشته باشد. همچنین، توقیف یک چهارم حقوق مرد متأهل و یک سوم حقوق مرد مطلقه (در صورت عدم ازدواج مجدد) نیز امکان پذیر است.

مهریه عندالاستطاعه: تفاوت های کلیدی

مهریه عندالاستطاعه به مهریه ای گفته می شود که مطالبه و دریافت آن، مشروط به توانایی مالی مرد است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند این مهریه را مطالبه کند که ثابت شود مرد تمکن مالی لازم برای پرداخت آن را دارد. این نوع مهریه در سند ازدواج با قید عندالاستطاعه یا عندالمیسره درج می شود.

تفاوت های کلیدی و ماهوی با مهریه عندالمطالبه عبارتند از:

• اثبات توانایی مالی: در مهریه عندالاستطاعه، بار اثبات تمکن مالی مرد بر عهده زن است. یعنی زن باید در دادگاه مدارک و شواهدی ارائه دهد که نشان دهد مرد دارای اموال یا درآمد کافی برای پرداخت مهریه است. در حالی که در مهریه عندالمطالبه، این فرض وجود دارد که مرد باید بپردازد مگر اینکه اعسار خود را ثابت کند.
• عدم امکان جلب: در مهریه عندالاستطاعه، تا زمانی که تمکن مالی مرد اثبات نشود، امکان صدور حکم جلب برای او وجود ندارد.
• هدف: هدف از این نوع مهریه، ایجاد تعهد مالی برای مرد است که از سنگین شدن بدهی های او در صورت ناتوانی مالی جلوگیری کند و بر پایه واقعی بینی اقتصادی باشد.

انتخاب بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه باید با آگاهی کامل از شرایط و پیامدهای هر یک صورت گیرد. اغلب، مهریه عندالمطالبه به دلیل سادگی در مطالبه، گزینه رایج تری است، مگر اینکه زوجین به دلایل خاصی توافق بر عندالاستطاعه داشته باشند.

دادخواست اعسار و تقسیط مهریه

اگر مرد توانایی مالی برای پرداخت یکجای مهریه را نداشته باشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند. اعسار به معنای ناتوانی مالی فرد در پرداخت دیون خود است. شرایط و مراحل ارائه دادخواست اعسار به شرح زیر است:

1. ارائه دادخواست: مرد باید ظرف مدت یک ماه پس از ابلاغ اجرائیه مهریه (چه از طریق ثبت و چه از طریق دادگاه)، دادخواست اعسار خود را به دادگاه صالح ارائه دهد.
2. اثبات اعسار: مرد باید با ارائه مدارک و شواهد (مانند لیست اموال و بدهی ها، شهادت شهود، صورت حساب های بانکی، فیش حقوقی و…) به دادگاه ثابت کند که تمکن مالی لازم برای پرداخت یکجای مهریه را ندارد.
3. رسیدگی دادگاه: دادگاه پس از بررسی مدارک و استماع اظهارات طرفین، در صورت احراز اعسار زوج، حکم به تقسیط مهریه می دهد.
4. تعیین پیش قسط و اقساط ماهانه: دادگاه با توجه به وضعیت مالی مرد (میزان درآمد، دارایی ها، شغل، تعداد افراد تحت تکفل و…) مبلغی را به عنوان پیش قسط (که معمولاً بین یک تا ده سکه است) و سپس اقساط ماهانه را تعیین می کند. اقساط ممکن است ماهیانه، چند ماهه یا حتی سالیانه باشد.
5. عواقب عدم پرداخت اقساط: اگر مرد اقساط تعیین شده را به موقع پرداخت نکند، زن می تواند مجدداً از طریق دادگاه اقدام کرده و درخواست حکم جلب برای مرد را داشته باشد. در صورت تأخیر در پرداخت بیش از سه قسط متوالی یا قطع کامل پرداخت، حکم جلب می تواند صادر شود.

دادخواست اعسار یک حق قانونی برای مرد است تا در صورت ناتوانی مالی، از زندانی شدن به دلیل مهریه جلوگیری کند و فرصت پرداخت بدهی خود را به صورت اقساطی داشته باشد. این فرآیند قضایی به دنبال ایجاد تعادل بین حقوق زن و وضعیت اقتصادی مرد است.

نکات حقوقی مهم پیرامون مهریه

در کنار مباحث عرفی و قانونی، چندین نکته حقوقی دیگر نیز در زمینه مهریه وجود دارد که آگاهی از آن ها برای زوجین حائز اهمیت است.

تأثیر قیمت سکه (زمان عقد یا زمان مطالبه؟)

یکی از سؤالات رایج این است که اگر مهریه سکه باشد، قیمت آن در زمان عقد ملاک پرداخت است یا در زمان مطالبه؟ بر اساس قانون و رویه قضایی جاری، ملاک محاسبه و پرداخت مهریه، قیمت روز سکه در زمان مطالبه مهریه است. یعنی اگر زنی پس از سال ها زندگی مشترک، مهریه خود را مطالبه کند، مهریه بر اساس ارزش سکه در همان روزی که دادخواست یا درخواست اجرائیه را ارائه داده، محاسبه و به او پرداخت می شود. این موضوع با توجه به نوسانات شدید قیمت سکه در ایران، می تواند تأثیر زیادی بر میزان بدهی مرد و ارزش واقعی مهریه داشته باشد.

وضعیت مهریه پس از فوت زوجه

مهریه، به محض جاری شدن صیغه عقد، به مالکیت زن در می آید. بنابراین، در صورتی که زوجه (زن) فوت کند، مهریه او ساقط نمی شود و به عنوان بخشی از اموال متوفی، به ورثه او (شامل پدر و مادر، فرزندان، و همسرش) می رسد. ورثه زن می توانند از طریق مجاری قانونی، مهریه متوفی را از همسر او (زوج) مطالبه کنند و او موظف به پرداخت آن به سهم الارث هر یک از وراث خواهد بود. این امر نشان دهنده آن است که مهریه حق شخصی زن است و ارتباطی به بقای زندگی مشترک ندارد.

مهریه و موارد خاص (خیانت، ازدواج مجدد زوجه)

برخی شرایط خاص نیز در خصوص مهریه مطرح می شود که درک آن ها ضروری است:

• مهریه زن خیانتکار: بر خلاف تصور رایج، خیانت زن به هیچ وجه باعث ساقط شدن حق مهریه او نمی شود. مهریه حقی است که به محض عقد نکاح برای زن ایجاد می شود و خیانت یا هر عمل ناشایست دیگر، این حق را از بین نمی برد. مگر اینکه در شرایط بسیار خاص و با اثبات شرایطی پیچیده (که کمتر اتفاق می افتد) و تشخیص دادگاه، بتوان بخشی از حقوق زن را سلب کرد، اما این موارد بسیار نادر هستند و اصل بر تعلق مهریه است.
• مهریه پس از ازدواج مجدد زوجه: اگر زوجه پس از طلاق، مجدداً ازدواج کند، حق مطالبه مهریه از همسر سابق خود به هیچ عنوان ساقط نمی شود. او همچنان می تواند مهریه خود را از زوج قبلی مطالبه کند، مگر اینکه در زمان طلاق، این حق را به طور کامل و قانونی بخشیده باشد.

اهمیت تعیین مهریه واقع بینانه و مشاوره حقوقی

با توجه به پیچیدگی های عرفی و قانونی مهریه، تعیین آن در زمان عقد نکاح از اهمیت ویژه ای برخوردار است. پرهیز از چشم و هم چشمی و واقع بینی در این زمینه، می تواند بنیان یک زندگی مشترک سالم را فراهم آورد. لازم است زوجین و خانواده ها موارد زیر را در نظر داشته باشند:

• توجه به توان مالی زوج: مهریه باید متناسب با توان مالی واقعی مرد تعیین شود تا در آینده به اهرمی برای فشار و مشکلات تبدیل نشود.
• هدف اصلی مهریه: مهریه باید به عنوان پشتوانه ای برای زن و تضمین حقوق او در نظر گرفته شود، نه وسیله ای برای سودجویی یا تنبیه.
• مشورت با مشاورین خانواده و حقوقی: قبل از تعیین مهریه، مشورت با مشاوران خانواده و وکلای متخصص در امور خانواده می تواند به زوجین کمک کند تا با آگاهی کامل از تمامی جنبه های عرفی، شرعی و قانونی، بهترین و واقع بینانه ترین تصمیم را اتخاذ کنند.
• اهمیت درج نوع مهریه (عندالمطالبه یا عندالاستطاعه) در سند ازدواج: این امر از بروز ابهامات و اختلافات در آینده جلوگیری می کند.

به طور کلی، تفاهم و تعهد قلبی زوجین به یکدیگر، بسیار فراتر از هرگونه تضمین مالی است و باید اولویت اصلی در تشکیل خانواده باشد. مهریه تنها یکی از جوانب حقوقی است که در صورت بروز مشکلات، می تواند به زن یاری رساند، اما هرگز نمی تواند جایگزین عشق، احترام و تعهد متقابل باشد.

سوالات متداول

آیا قانون جدیدی برای مهریه ۱۴ سکه تصویب شده است؟

خیر، تا این لحظه (سال جاری)، قانون جدیدی مبنی بر محدودیت مهریه به ۱۴ سکه یا اعمال مالیات بر مهریه به تصویب نهایی نرسیده است. این طرح ها در مراحل بررسی مجلس قرار دارند و لازم الاجرا نیستند.

آیا مهریه بیش از ۱۱۰ سکه قابل مطالبه است؟

بله، مهریه بیش از ۱۱۰ سکه نیز کاملاً قابل مطالبه است و مرد موظف به پرداخت آن است. اما برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، امکان صدور حکم جلب یا حبس برای زوج وجود ندارد و زن باید از طریق شناسایی اموال و توقیف آن ها اقدام به وصول مهریه کند.

در صورت فوت زوجه، مهریه او به چه کسی می رسد؟

مهریه زن، پس از فوت او، به عنوان بخشی از ترکه متوفی محسوب شده و به ورثه شرعی او (شامل پدر و مادر، فرزندان و همسرش) می رسد. ورثه می توانند مهریه را از همسر متوفی مطالبه کنند.

آیا خیانت زن باعث از بین رفتن حق مهریه او می شود؟

خیر، بر اساس قوانین ایران، خیانت زن به هیچ عنوان باعث از بین رفتن حق مهریه او نمی شود. مهریه حقی است که به محض عقد نکاح برای زن ایجاد می شود و تنها در شرایط بسیار خاص و نادر ممکن است بخش هایی از آن توسط دادگاه تحت تأثیر قرار گیرد.

تفاوت اصلی مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه چیست؟

در مهریه عندالمطالبه، زن می تواند هر زمان که بخواهد مهریه خود را مطالبه کند و مرد موظف به پرداخت آن است (مگر اینکه اعسار خود را ثابت کند). اما در مهریه عندالاستطاعه، مطالبه مهریه مشروط به اثبات تمکن مالی مرد توسط زن است و تا زمانی که این تمکن ثابت نشود، زن نمی تواند مهریه را وصول کند.

مرد برای تقسیط مهریه باید چه مراحلی را طی کند؟

مردی که توانایی پرداخت یکجای مهریه را ندارد، باید ظرف یک ماه پس از ابلاغ اجرائیه مهریه، دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه تقدیم کند و با ارائه مدارک، ناتوانی مالی خود را ثابت کند. در صورت پذیرش اعسار، دادگاه مهریه را تقسیط می کند.

آیا قیمت سکه در زمان عقد ملاک پرداخت مهریه است یا زمان مطالبه؟

ملاک محاسبه و پرداخت مهریه، قیمت روز سکه در زمان مطالبه مهریه (روز ارائه دادخواست یا درخواست اجرائیه) است.

جمع بندی نکات اصلی مقاله نشان می دهد که مهریه در ایران، پدیده ای چندوجهی است که هم از عرف اجتماعی متأثر است و هم از قوانین حقوقی مشخص پیروی می کند. در حالی که عرف مهریه می تواند در مناطق و گروه های مختلف اجتماعی متفاوت باشد و از مهریه های نمادین تا نجومی متغیر باشد، قانون مهریه به ویژه با تأکید بر قاعده ۱۱۰ سکه (سقف حبس) و تمایز میان مهریه های عندالمطالبه و عندالاستطاعه، چارچوبی برای حقوق و تعهدات زوجین تعیین کرده است.
آگاهی از طرح های پیشنهادی مانند قانون ۱۴ سکه و مالیات بر مهریه، با تأکید بر اینکه هنوز به تصویب نهایی نرسیده اند، برای تصمیم گیری های امروز ضروری است. در نهایت، درک صحیح از قوانین مربوط به مطالبه مهریه، اعسار و تقسیط آن، و همچنین توجه به نکات حقوقی در مورد وضعیت مهریه در شرایط خاص، به زوجین کمک می کند تا با نگاهی واقع بینانه و مسئولانه، به تشکیل و پایداری بنیان خانواده خود بیندیشند. همواره توصیه می شود قبل از هرگونه تصمیم گیری یا اقدام حقوقی در زمینه مهریه، با وکلای متخصص و مشاورین خانواده مشورت شود تا از بروز مشکلات پیشگیری گردد و حقوق هر دو طرف به درستی رعایت شود.