مالیات سکه مهریه بر عهده کیست

طبق قوانین فعلی، مهریه از پرداخت مالیات معاف است. با این حال، طرحی برای اخذ مالیات بر مهریه های بیش از ۱۴ سکه به مجلس ارائه شده که در صورت تصویب، مسئولیت پرداخت آن به صورت مشترک (۵۰-۵۰) بر عهده زوجین خواهد بود و در زمان ثبت عقد از آنها دریافت می شود.

مهریه، این سنت دیرینه در فرهنگ ایرانی، همواره به عنوان یکی از مهم ترین حقوق مالی زن در عقد ازدواج شناخته شده است. در طول سالیان متمادی، با تغییرات اقتصادی و اجتماعی، چالش های متعددی پیرامون مهریه، به ویژه مهریه های سنگین، بروز کرده که منجر به تشکیل پرونده های قضایی فراوان و در مواردی، حبس مردان شده است. این وضعیت، لزوم بازنگری در ابعاد حقوقی و اجتماعی مهریه را بیش از پیش نمایان ساخت. یکی از طرح های پیشنهادی برای ساماندهی این وضعیت، بحث مالیات سکه مهریه بر عهده کیست و اعمال مالیات بر مهریه است. این طرح با هدف کاهش مهریه های نامتعارف و ایجاد تعادل بیشتر در روابط زناشویی مطرح شده است.

مهم است که تفاوت میان قانون فعلی که مهریه را از مالیات معاف می داند و طرح پیشنهادی جدید که به دنبال وضع مالیات بر مهریه است، به دقت بررسی شود. در این مقاله به صورت گام به گام و مستند، تمام ابعاد این موضوع، از وضعیت کنونی معافیت مالیاتی مهریه گرفته تا جزئیات طرح پیشنهادی قانون جدید مالیات مهریه، نحوه محاسبه و زمان پرداخت آن، و همچنین دیدگاه های موافقان و مخالفان این طرح را تحلیل خواهیم کرد. هدف این است که در نهایت به یک درک شفاف و جامع از اینکه مالیات سکه مهریه بر عهده کیست و چه تبعاتی دارد، دست یابیم.

وضعیت قانونی فعلی: آیا مهریه در حال حاضر مالیات دارد؟

در حال حاضر و بر اساس قوانین جاری کشور، مهریه، چه به صورت سکه باشد، چه وجه نقد یا هر نوع مال منقول و غیرمنقول دیگری، از پرداخت مالیات معاف است. این معافیت به صراحت در ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم جمهوری اسلامی ایران تصریح شده است. طبق این ماده، جهیزیه منقول و مهریه، اعم از منقول و غیرمنقول از پرداخت مالیات معاف است. این بدان معناست که خود حق مالکیت زن بر مهریه، مشمول هیچ گونه مالیات مستقیم دولتی نمی شود و زن پس از عقد مالک مهریه شده و می تواند هر نوع تصرفی را که مایل باشد، در آن انجام دهد، بدون اینکه بابت اصل مهریه مالیاتی از او مطالبه شود.

مالیات بر فروش سکه پس از دریافت مهریه

هرچند اصل مهریه از مالیات معاف است، اما باید به نکات ظریفی توجه کرد که گاه با مالیات بر مهریه اشتباه گرفته می شوند. یکی از این موارد، مالیات بر فروش سکه است. اگر زوجه پس از دریافت سکه های مهریه، اقدام به فروش آن ها به قصد کسب درآمد و سودآوری کند، این فروش ممکن است تحت شرایط خاصی مشمول مالیات بر عایدی سرمایه یا مالیات بر درآمد اتفاقی شود. به عبارت دیگر، مالیاتی که در این حالت پرداخت می شود، بابت خود مهریه نیست، بلکه بابت فعالیت اقتصادی (فروش سکه) است که زن با دارایی خود (سکه های مهریه) انجام داده است. میزان و نحوه محاسبه این مالیات بسته به حجم معاملات و قصد فرد، متفاوت خواهد بود و در چارچوب قوانین مالیاتی مربوط به معاملات سکه قرار می گیرد، نه مالیات بر مهریه.

مالیات نقل و انتقال اموال غیرنقدی (ملک، خودرو) به عنوان مهریه

مورد دیگر، مالیات مربوط به نقل و انتقال اموال غیرنقدی است که ممکن است به عنوان مهریه تعیین شوند، مانند ملک یا خودرو. اگر مهریه زوجه، یک قطعه زمین، یک آپارتمان یا یک دستگاه خودرو باشد، پس از انتقال رسمی سند مالکیت این اموال از زوج به زوجه، مالیات های مربوط به نقل و انتقال آن اموال، طبق قوانین مربوطه، بر عهده انتقال دهنده (زوج) خواهد بود. به عنوان مثال، مالیات نقل و انتقال ملک مهریه که به طور معمول بر عهده فروشنده است، در این حالت بر عهده زوج خواهد بود. این مالیات نیز با اصل مالیات بر مهریه که در طرح پیشنهادی مطرح شده، متفاوت است و به خود فرایند انتقال مالکیت و ثبت رسمی آن تعلق می گیرد، نه به ارزش اصلی مهریه. بنابراین، در شرایط کنونی، هیچ گونه مالیاتی بر خود مهریه دریافت نمی شود.

آشنایی با طرح پیشنهادی قانون جدید مالیات بر مهریه ۱۴۰۴

با توجه به چالش های فزاینده ناشی از مهریه های بالا، از جمله حجم بالای پرونده های قضایی و مشکلات اجتماعی و اقتصادی که برای خانواده ها ایجاد می شود، طرحی با عنوان قانون جدید مالیات بر مهریه ۱۴۰۴ به مجلس شورای اسلامی ارائه شده است. هدف اصلی این طرح، که از سوی برخی نمایندگان و نهادهای قضایی پیشنهاد شده، کاهش مهریه های نامتعارف و تشویق زوجین به تعیین مهریه های منطقی تر است. مسئولین امیدوارند با وضع مالیات بر مهریه های بالا، از تعیین تعهدات مالی سنگین در ابتدای زندگی مشترک جلوگیری کرده و به تحکیم بنیان خانواده بر مبنای محبت و تفاهم، به جای تعهدات مالی سنگین، کمک کنند. همچنین، کاهش بار قوه قضاییه از پرونده های مهریه از دیگر اهداف این طرح است.

مهم است که تأکید شود این طرح تاکنون به تصویب نهایی نرسیده و اجرایی نشده است. در حال حاضر، این لایحه در مراحل بررسی و بحث در مجلس قرار دارد و ممکن است تغییراتی در مفاد آن ایجاد شود یا حتی تصویب نگردد. بنابراین، تمامی اطلاعات مربوط به مالیات مهریه ۱۴۰۴ و نحوه محاسبه آن بر اساس طرح پیشنهادی است و نه قانون لازم الاجرای فعلی.

بر اساس طرح پیشنهادی، مبنای محاسبه مالیات ثبت مهریه، تعداد سکه بهار آزادی تعیین شده در سند ازدواج و ارزش روز آن در زمان عقد خواهد بود. این رویکرد به دلیل شفافیت بیشتر در محاسبه و جلوگیری از ابهامات احتمالی در مورد ارزش سایر انواع مهریه انتخاب شده است. نرخ مالیات نیز به صورت پلکانی و با در نظر گرفتن تعداد سکه ها تعیین می شود تا مهریه های کمتر، بار مالی کمتری داشته باشند و مهریه های بالا با مالیات بیشتری مواجه شوند.

جدول کامل مالیات مهریه (طبق طرح پیشنهادی)

بر اساس جزئیات منتشر شده از طرح پیشنهادی قانون جدید مالیات مهریه، نرخ مالیات به صورت پلکانی و با توجه به تعداد سکه های بهار آزادی تعیین شده در عقدنامه به شرح زیر است:

تعداد سکه بهار آزادی	درصد مالیات (از ارزش کل مهریه)
تا ۱۴ سکه	معاف از مالیات
از ۱۵ تا ۱۰۰ سکه	۱.۱ درصد
از ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه	۲ درصد
بیش از ۲۰۰ سکه	۱۵ درصد

این جدول نشان می دهد که تا سقف ۱۴ سکه، مهریه کاملاً از مالیات معاف است که این خود تشویقی برای تعیین مهریه های متعارف تر به شمار می رود. با افزایش تعداد سکه ها، نرخ مالیات نیز به صورت تصاعدی افزایش می یابد تا بار مالی سنگینی بر مهریه های بسیار بالا وارد شود. این مکانیزم طراحی شده است تا زوجین در هنگام تعیین مهریه، تبعات مالیاتی آن را نیز در نظر بگیرند.

مالیات سکه مهریه بر عهده کیست؟ (بر اساس طرح پیشنهادی)

یکی از سوالات کلیدی که در مورد طرح اصلاح قانون مهریه مطرح می شود، این است که در صورت تصویب و اجرایی شدن این قانون، پرداخت کننده مالیات مهریه چه کسی خواهد بود؟ پاسخ قاطع بر اساس طرح پیشنهادی این است که پرداخت مالیات مهریه بر عهده هر دو زوج، یعنی زن و مرد، به صورت مساوی (۵۰-۵۰) خواهد بود. این تقسیم مسئولیت به منظور رعایت عدالت و جلوگیری از تحمیل بار مالی صرفاً بر یکی از طرفین صورت گرفته است. قانون گذار با این استدلال که تعیین مهریه یک توافق مشترک میان زوجین و خانواده های آن ها است، هر دو طرف را در مسئولیت مالیاتی ناشی از آن سهیم می داند.

این رویکرد می تواند به ایجاد انگیزه در هر دو خانواده برای توافق بر سر مهریه ای منطقی تر منجر شود، چرا که هر دو طرف در هنگام ثبت عقدنامه باید بخشی از این مالیات را پرداخت کنند. مبالغ جمع آوری شده از این مالیات، طبق اظهارات برخی مسئولین، ممکن است به صندوق های حمایتی مانند صندوق تهیه جهیزیه برای افراد نیازمند واریز شود که این امر می تواند جنبه های اجتماعی و حمایتی طرح را تقویت کند و به نوعی بازگشت منابع به چرخه ازدواج جوانان باشد.

اینکه مالیات سکه مهریه بر عهده کیست، یکی از مهمترین تغییرات این طرح است که تفاوت فاحشی با نگاه سنتی به مهریه ایجاد می کند. این اقدام نه تنها بار مالی را تقسیم می کند، بلکه هر دو طرف را در تصمیم گیری مسئولانه تر در مورد مهریه شریک می سازد. از دیدگاه حقوقی، این تقسیم مسئولیت به نوعی مشارکت در یک تعهد مالی جدید ناشی از عقد ازدواج تلقی می شود.

زمان و نحوه پرداخت مالیات مهریه (طبق طرح پیشنهادی)

یکی از جزئیات مهم در طرح پیشنهادی مالیات مهریه ۱۴۰۴، زمان پرداخت مالیات مهریه و چگونگی آن است. بر اساس این طرح، زوجین موظف خواهند بود که مبلغ مالیات متعلقه را در هنگام ثبت عقدنامه و در دفاتر اسناد رسمی پرداخت کنند. این بدان معناست که پرداخت مالیات، شرطی برای دریافت سند ازدواج یا رونوشت آن خواهد بود. دفاتر اسناد رسمی مسئولیت دارند که پیش از صدور سند ازدواج، از پرداخت مالیات توسط زوجین اطمینان حاصل کنند و مبلغ مربوطه را به حساب دولت واریز نمایند.

این رویکرد، فرآیند وصول مالیات را تسهیل کرده و از ایجاد پرونده های مالیاتی آتی جلوگیری می کند. پرداخت مالیات به صورت یکجا و در زمان عقد، شفافیت بیشتری در این فرآیند ایجاد خواهد کرد. پیامدهای عدم پرداخت این مالیات نیز در طرح پیش بینی شده است. در صورت عدم پرداخت مالیات مهریه، زوجین قادر به دریافت سند ازدواج خود نخواهند بود. این امر به نوبه خود می تواند تبعات حقوقی متعددی از جمله عدم امکان طرح دعاوی مرتبط با ازدواج و خانواده در دادگاه ها (مانند دعاوی طلاق، مهریه، نفقه و غیره) را به دنبال داشته باشد. بنابراین، این موضوع به عنوان یک پیش شرط اساسی برای ثبت رسمی ازدواج در نظر گرفته شده است.

مثال های عملی برای محاسبه مالیات مهریه (طبق طرح پیشنهادی)

برای درک بهتر نحوه محاسبه مالیات مهریه، مطابق با طرح پیشنهادی، در ادامه به چند مثال عملی می پردازیم. لازم به ذکر است که نرخ روز سکه در زمان محاسبه ملاک خواهد بود و مثال های زیر صرفاً جهت روشن شدن فرآیند محاسبه هستند.

فرمول محاسبه کلی:

مالیات مهریه = (تعداد سکه × ارزش روز هر سکه) × (درصد مالیات / ۱۰۰)

فرض می کنیم ارزش روز هر سکه بهار آزادی، 40 میلیون تومان باشد.

مثال ۱: مهریه ۵۰ سکه بهار آزادی

در این حالت، تعداد سکه در بازه ۱۵ تا ۱۰۰ سکه قرار می گیرد که نرخ مالیات آن ۱.۱ درصد است.

1. ارزش کل مهریه: ۵۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
2. میزان مالیات: ۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × (۱.۱ / ۱۰۰) = ۲۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این صورت، مجموع مالیات پرداختی توسط زوجین ۲۲ میلیون تومان خواهد بود که هر کدام از زوجین باید ۱۱ میلیون تومان پرداخت کنند.

مثال ۲: مهریه ۱۵۰ سکه بهار آزادی

تعداد سکه در این مثال، در بازه ۱۰۱ تا ۲۰۰ سکه قرار دارد و نرخ مالیات آن ۲ درصد است.

1. ارزش کل مهریه: ۱۵۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
2. میزان مالیات: ۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × (۲ / ۱۰۰) = ۱۲۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این حالت، مجموع مالیات پرداختی توسط زوجین ۱۲۰ میلیون تومان خواهد بود که هر کدام از زوجین ۶۰ میلیون تومان پرداخت می کنند.

مثال ۳: مهریه ۳۰۰ سکه بهار آزادی

این تعداد سکه بیش از ۲۰۰ سکه است و نرخ مالیات آن ۱۵ درصد می باشد.

1. ارزش کل مهریه: ۳۰۰ سکه × ۴۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان/سکه = ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان
2. میزان مالیات: ۱۲,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان × (۱۵ / ۱۰۰) = ۱,۸۰۰,۰۰۰,۰۰۰ تومان

در این صورت، مجموع مالیات پرداختی توسط زوجین ۱ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان خواهد بود که هر کدام از زوجین ۹۰۰ میلیون تومان پرداخت می کنند. این مثال به خوبی نشان می دهد که نحوه محاسبه مالیات مهریه برای مهریه های سنگین، بار مالی قابل توجهی را ایجاد می کند و می تواند عامل بازدارنده ای در تعیین مهریه های نامتعارف باشد.

مزایا و معایب احتمالی طرح مالیات بر مهریه: دیدگاه های موافقان و مخالفان

طرح مالیات بر مهریه ۱۴۰۴، مانند هر قانون پیشنهادی دیگری، موافقان و مخالفان خاص خود را دارد که هر یک دلایل و استدلال های خود را ارائه می کنند. بررسی این دیدگاه ها به درک جامع تری از ابعاد مختلف این طرح کمک می کند.

دیدگاه موافقان

موافقان این طرح بر این باورند که وضع مالیات بر مهریه می تواند چندین مزیت عمده به همراه داشته باشد:

• کاهش مهریه های نامتعارف و حبس مردان: یکی از اصلی ترین اهداف این طرح، جلوگیری از تعیین مهریه های بسیار سنگین است که اغلب زوجین توان پرداخت آن را ندارند و در صورت بروز اختلاف، به زندانی شدن مردان منجر می شود. با ایجاد بار مالی در زمان عقد، زوجین و خانواده ها به سمت تعیین مهریه های معقول تر ترغیب می شوند.
• کوتاه تر شدن روند دادرسی و کاهش بار قوه قضاییه: حجم بالای پرونده های مهریه بار سنگینی بر دوش دستگاه قضایی کشور گذاشته است. با کاهش مهریه های سنگین، انتظار می رود تعداد پرونده های مرتبط با مهریه نیز کاهش یابد و روند رسیدگی به دعاوی خانوادگی تسریع شود.
• ترویج ازدواج های پایدارتر و بر مبنای محبت: موافقان اعتقاد دارند که این قانون می تواند نگاه به ازدواج را از یک معامله مالی به سمت پیوندی بر پایه محبت و تفاهم سوق دهد، چرا که انگیزه مالی برای تعیین مهریه های سنگین کاهش می یابد.
• تأمین منابع برای حمایت از ازدواج جوانان: در صورت واریز مبالغ جمع آوری شده به صندوق های حمایتی، این طرح می تواند منابع مالی لازم برای کمک به ازدواج جوانان نیازمند یا تهیه جهیزیه را فراهم کند.

دیدگاه مخالفان

در مقابل، مخالفان این طرح نیز نگرانی ها و ایراداتی را مطرح می کنند که قابل تأمل است:

• تضعیف تنها پشتوانه مالی و حقوقی زن: بسیاری از منتقدان معتقدند که در غیاب حق طلاق برای زنان و سایر حمایت های اجتماعی کافی، مهریه اغلب تنها پشتوانه مالی و حقوقی زن در صورت طلاق یا مشکلات زندگی مشترک است. وضع مالیات می تواند این پشتوانه را تضعیف کند.
• افزایش مشکلات زنان برای احقاق حقوق خود: با تضعیف جایگاه مهریه، زنان ممکن است در صورت بروز اختلاف، در احقاق حقوق خود با چالش های بیشتری مواجه شوند.
• احتمال ایجاد راه هایی برای دور زدن قانون: برخی معتقدند که این قانون ممکن است منجر به یافتن راه هایی برای دور زدن آن شود، مانند ثبت مهریه های صوری یا توافقات غیررسمی خارج از دفاتر اسناد رسمی که می تواند مشکلات حقوقی جدیدی ایجاد کند.
• عدم تناسب مالیات بر تعهدات هنوز پرداخت نشده: این ایراد مطرح می شود که مالیات بر چیزی وضع می شود که هنوز به طور کامل پرداخت نشده و صرفاً یک تعهد مالی است که ممکن است هرگز به طور کامل وصول نشود.
• نگرانی از بار مالی اضافی بر زوجین در ابتدای زندگی: پرداخت مالیات، هرچند مشترک، در ابتدای زندگی مشترک می تواند بار مالی اضافی بر زوجین جوان تحمیل کند که خود می تواند مانعی برای ازدواج باشد.

بر اساس نظرات کارشناسان حقوقی و اجتماعی، طرح مالیات بر مهریه می تواند گامی در جهت تعادل بخشی به قرارداد ازدواج باشد، اما باید تضمین هایی برای حفظ حقوق زنان نیز در نظر گرفته شود تا این طرح به اهداف واقعی خود دست یابد و منجر به افزایش مشکلات برای یکی از طرفین نگردد.

آیا این قانون تصویب و اجرایی خواهد شد؟ چشم انداز آینده

وضعیت طرح قانون جدید مالیات مهریه در حال حاضر، همان طور که پیشتر اشاره شد، در مرحله بررسی و بحث در مجلس شورای اسلامی است. این بدان معناست که هنوز هیچ قطعیت قانونی برای اجرای آن وجود ندارد و ممکن است در آینده تغییراتی در آن اعمال شود یا حتی به تصویب نرسد. موضوع مهریه و چالش های پیرامون آن، همواره یکی از دغدغه های مهم مسئولین در قوای مقننه و قضاییه بوده است، زیرا تأثیر مستقیمی بر سلامت اجتماعی و بنیان خانواده دارد. بنابراین، نیاز به یافتن راه حلی جامع و پایدار برای این مسائل، از اهمیت بالایی برخوردار است.

اهمیت بالای موضوع و تلاش برای کاهش آمار پرونده های مهریه در دادگاه ها، احتمال تصویب نهایی این طرح یا طرح های مشابه را در آینده افزایش می دهد. با این حال، باید در نظر داشت که هرگونه قانون گذاری در این زمینه، نیازمند در نظر گرفتن تمامی ابعاد اجتماعی، حقوقی و اقتصادی است تا از بروز مشکلات جدید جلوگیری شود. توصیه می شود زوجین، خانواده ها، وکلای خانواده و مشاوران حقوقی، اخبار مربوط به تحولات این طرح را از طریق مراجع رسمی و معتبر پیگیری کنند. تا زمانی که این طرح به تصویب نهایی نرسیده و به صورت قانون لازم الاجرا ابلاغ نشود، همان ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم که مهریه را از مالیات معاف می داند، کماکان حاکم است و هیچ گونه مالیات ثبت مهریه از زوجین دریافت نخواهد شد.

نتیجه گیری

در بررسی جامع موضوع مالیات سکه مهریه بر عهده کیست، درک کردیم که در حال حاضر و بر اساس ماده ۱۴۴ قانون مالیات های مستقیم، مهریه به خودی خود از پرداخت هرگونه مالیات معاف است. با این حال، طرحی با عنوان قانون جدید مالیات مهریه ۱۴۰۴ در دست بررسی مجلس است که در صورت تصویب، نظام مالیاتی جدیدی را برای مهریه های بالای ۱۴ سکه معرفی خواهد کرد. بر اساس این طرح پیشنهادی، نرخ مالیات به صورت پلکانی و از ۱.۱ تا ۱۵ درصد متغیر خواهد بود و مسئولیت پرداخت کننده مالیات مهریه به صورت مشترک (۵۰-۵۰) بر عهده زن و مرد قرار خواهد گرفت که در زمان ثبت عقدنامه باید پرداخت شود.

این طرح، با اهدافی چون کاهش مهریه های نامتعارف و کاهش بار پرونده های قضایی، مزایا و معایب خاص خود را از دیدگاه موافقان و مخالفان دارد. تا زمانی که این طرح به قانون تبدیل نشود، وضعیت معافیت مالیاتی مهریه پابرجا خواهد بود. به زوجین توصیه می شود پیش از تعیین مهریه، با آگاهی کامل از قوانین موجود و طرح های احتمالی آینده، و در صورت نیاز با مشورت وکلای متخصص، تصمیمی منطقی و پایدار بگیرند. هدف نهایی، تحکیم بنیان خانواده بر پایه تفاهم، احترام و مسئولیت پذیری مشترک است.