گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری

کشف گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری در محوطه تاریخی سقاره، نه تنها پرده از اسرار باستانی برمی دارد، بلکه نگاهی عمیق به جایگاه مقدس این حیوانات در تمدن مصر باستان ارائه می دهد. این گربه ها، که نمادی از الهه باستت بودند، در کنار دیگر اشیاء قیمتی، گواهی بر اهمیت حیوانات در زندگی پس از مرگ و باورهای مذهبی مصریان هستند.

پرده برداری از یک کشف شگفت انگیز: دروازه ای به گذشته

سرزمین مصر، همواره مهد رمز و راز و گنجینه های پنهان تاریخ بوده است. هر از گاهی، از دل شن های باستانی این دیار، خبری شگفت انگیز به گوش می رسد که جهان را به تحسین وامی دارد. یکی از این کشفیات بی نظیر، پیدا شدن گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری در محوطه باستانی سقاره، در جنوب قاهره است. این کشف، فراتر از یک خبر عادی، دریچه ای نو به سوی باورها، آیین ها و زندگی روزمره مردمان تمدنی عظیم گشوده است.

کشف این مومیایی ها، که در کنار مجموعه ای نادر از سوسک های سرگین غلتان مومیایی شده و ده ها مجسمه گربه انجام شد، نه تنها از جنبه باستان شناختی، بلکه از نظر فرهنگی و مذهبی نیز اهمیت فراوانی دارد. این یافته ها، ما را به درکی عمیق تر از جایگاه گربه ها و دیگر حیوانات در فرهنگ مصر باستان می رساند؛ جایگاهی که تنها به یک حیوان خانگی محدود نمی شد، بلکه ابعادی الهی و محافظتی داشت. بررسی دقیق تر این کشف و جزئیات آن، ما را در مسیر شناخت تمدنی یاری می دهد که هنوز هم بسیاری از رازهایش در دل خاک نهفته اند.

جزئیات کشف: از عمق خاک تا صدر اخبار

این کشف مهم، نتیجه تلاش های بی وقفه باستان شناسان مصری است که در پی کشف لایه های پنهان تاریخ در یکی از غنی ترین محوطه های باستانی جهان، یعنی سقاره، بوده اند. این محوطه باستانی، که همواره مورد توجه کاوشگران بوده، بار دیگر شگفتی آفرین شد و یافته هایی را رو کرد که به سرعت در صدر اخبار باستان شناسی جهان قرار گرفت.

موقعیت و زمان کشف

کاوش هایی که منجر به کشف گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری شد، در بهار سال ۲۰۱۸ آغاز گشت. این تحقیقات در مجموعه اهرام سقاره، واقع در حدود ۳۰ کیلومتری جنوب پایتخت مصر، قاهره، متمرکز بودند. در پاییز همان سال، به طور مشخص در نوامبر ۲۰۱۸، تیم باستان شناسی به سرپرستی دکتر مصطفی وزیری، رئیس شورای عالی آثار باستانی مصر، موفق به شناسایی چهار مقبره باستانی شد. از این چهار قبر، سه قبر حاوی بقایای مومیایی شده گربه ها بودند، در حالی که قبر چهارم به طرز شگفت انگیزی دست نخورده باقی مانده بود و امید به کشفیات آتی را افزایش می داد. این قبر بسته، که به سلسله پنجم سلطنت کهن مصر بازمی گشت، یکی از هیجان انگیزترین بخش های این کشف محسوب می شد؛ زیرا انتظار می رفت اسرار ناشناخته ای را در دل خود پنهان کرده باشد.

یافته های اصلی در کنار گربه ها

این کشف، تنها به مومیایی گربه ها محدود نمی شد و مجموعه ای خیره کننده از آثار باستانی دیگر را نیز در خود جای داده بود:

• تعداد و قدمت گربه های مومیایی شده: ده ها مومیایی گربه که قدمت آن ها به حدود ۶ هزار سال پیش بازمی گشت. این تعداد بالا نشان دهنده اهمیت گربه ها در آیین های تدفین آن دوران بود.
• سوسک های سرگین غلتان مومیایی شده: یکی از نادرترین و جالب ترین یافته ها، کشف تعدادی سوسک سرگین غلتان مومیایی شده بود. این سوسک ها، که از گونه های خاص و کمیاب بودند، اهمیت نمادین ویژه ای در باورهای مصریان باستان داشتند و کشف مومیایی شده آن ها، اطلاعات جدیدی درباره آیین های مذهبی مرتبط با رستاخیز ارائه می دهد.
• مجسمه های گربه: حدود ۱۰۰ مجسمه گربه از جنس های مختلف از جمله چوب، طلا و برنز در این مقبره ها یافت شد. این مجسمه ها، که به الهه باستت اهدا شده بودند، نمادی از احترام و پرستش این الهه محسوب می شوند.
• سایر مجسمه های حیوانی و تابوت دان ها: در کنار گربه ها، مجسمه هایی از دیگر حیوانات مقدس مانند شیر، گاو و شاهین نیز کشف شدند. همچنین، تابوت دان های چوبی با نقاشی های مار کبرا و کروکودیل، نشان دهنده گستردگی باورهای مصریان باستان درباره حیوانات و جهان پس از مرگ بود.

اظهارات مقامات و اهمیت کشف

مقامات بلندپایه وزارت امور باستانی مصر، از جمله خالد العنانی (وزیر وقت امور باستانی)، محمد یوسف (مدیر محوطه باستانی سقاره) و مصطفی وزیری (رئیس شورای عالی آثار باستانی مصر)، در کنفرانس های خبری متعددی به اهمیت این کشفیات پرداختند. خالد العنانی تاکید کرد که این یافته ها، نه تنها به غنای میراث فرهنگی مصر می افزاید، بلکه می تواند به احیای صنعت گردشگری این کشور کمک شایانی کند. محمد یوسف نیز با اشاره به سلامت بی سابقه قبر چهارم که دست نخورده باقی مانده بود، ابراز امیدواری کرد که این مقبره، اسرار بیشتری از دوران کهن را آشکار سازد.

دکتر مصطفی وزیری، رئیس شورای عالی آثار باستانی مصر، این کشف را یکی از مهم ترین یافته های سال های اخیر دانست و بر نادر بودن سوسک های سرگین غلتان مومیایی شده تأکید کرد، که به گفته وی، اطلاعات جدیدی در مورد آیین های مذهبی مرتبط با حیوانات در مصر باستان ارائه می دهد.

جایگاه مقدس گربه ها در مصر باستان: نماد محافظت و الوهیت

برای درک کامل اهمیت کشف گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری، ضروری است به جایگاه منحصربه فرد گربه ها در تمدن مصر باستان بپردازیم. این حیوانات، فراتر از یک همراه یا شکارچی جوندگان، در تار و پود زندگی اجتماعی، مذهبی و حتی قوانین این تمدن ریشه دوانده بودند.

گربه ها و الهه باستت

یکی از اصلی ترین دلایل قداست گربه ها، ارتباط مستقیم آن ها با الهه «باستت» (Bastet) بود. باستت، الهه ای محبوب و قدرتمند در پانتئون خدایان مصری، اغلب به شکل زنی با سر گربه یا به صورت گربه ای کامل به تصویر کشیده می شد. او الهه محافظت، باروری، خانه، زایمان و لذت های خانوادگی بود. پرستش باستت، به ویژه در شهر بوباستیس (Bubastis) که مرکز اصلی پرستش او بود، بسیار گسترده بود و معابد عظیمی به او اختصاص داشت. مصریان باستان اعتقاد داشتند که گربه ها، مظاهر زمینی باستت هستند و از خانه ها در برابر ارواح شیطانی و بیماری ها محافظت می کنند.

نقش گربه ها در زندگی روزمره و باورهای مذهبی

1. محافظت کاربردی: در وهله اول، گربه ها نقش حیاتی در محافظت از انبارهای غله در برابر موش ها و مارها ایفا می کردند. این نقش عملی، به مرور زمان با ابعاد مذهبی آمیخته شد و به آن ها جایگاهی والا بخشید.
2. نماد شانس و خوشبختی: گربه ها در خانه ها نماد خوشبختی، سلامتی و رفاه تلقی می شدند. حضور یک گربه در خانه، مایه برکت و دفع بلا دانسته می شد.
3. انتقال روح الهی: مصریان باور داشتند که روح الهی می تواند در بدن گربه ها حلول کند. این اعتقاد، به گربه ها هاله ای از قداست می بخشید و موجب می شد با احترام ویژه ای با آن ها رفتار شود.
4. قوانین سخت گیرانه: قداست گربه ها به حدی بود که قوانین سخت گیرانه ای برای آزار یا کشتن آن ها وضع شده بود و مجازات های سنگینی، حتی اعدام، برای متخلفان در نظر گرفته می شد. این قوانین نشان دهنده احترام عمیق مصریان به این موجودات بود.

چرا مومیایی کردن گربه ها؟

مومیایی کردن حیوانات، به ویژه گربه ها، یک آیین رایج در مصر باستان بود و دلایل متعددی داشت:

• قربانی برای الهه باستت: بسیاری از گربه ها به عنوان نذر یا قربانی برای الهه باستت مومیایی می شدند و در معابد او دفن می گشتند تا لطف و برکت الهه را جلب کنند.
• همراهی در زندگی پس از مرگ: در برخی موارد، گربه ها (و دیگر حیوانات خانگی) به همراه صاحبانشان مومیایی می شدند تا آن ها را در سفر به دنیای پس از مرگ همراهی کنند. این نشان دهنده پیوند عمیق عاطفی بین انسان و حیوان در آن دوران بود.
• باور به جاودانگی: مصریان باستان به جاودانگی روح و زندگی دوباره پس از مرگ اعتقاد داشتند. مومیایی کردن، راهی برای حفظ جسم و آماده سازی آن برای این زندگی دوباره بود که شامل حیوانات نیز می شد.
• آیین های تشییع و خاکسپاری: فرآیند مومیایی کردن حیوانات، شامل خشک کردن بدن با نمک ناترون، پیچیدن در کتان و قرار دادن در تابوت های مخصوص بود. این فرآیند، با تشریفات مذهبی خاصی همراه بود و نشان دهنده اهمیت و احترامی بود که به این حیوانات قائل بودند.

سوسک های سرگین غلتان مومیایی: نماد رستاخیز و خورشید

در کنار گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری، کشف سوسک های سرگین غلتان مومیایی شده نیز یکی از جنبه های مهم این کاوش بود. این موجودات کوچک، نقشی نمادین و عمیق در باورهای مصریان باستان ایفا می کردند.

اهمیت سوسک سرگین غلتان در مصر باستان

سوسک سرگین غلتان (Scarab beetle) در مصر باستان، نمادی قدرتمند از خدای «خپری» (Khepri) بود. خپری، خدای خورشید در حال طلوع و تجلی بخش انرژی حیات بخش خورشید بود. حرکت سوسک سرگین غلتان که گلوله سرگین را پیش می راند، برای مصریان یادآور حرکت خورشید در آسمان بود و به همین دلیل، نمادی از تولد دوباره، رستاخیز و چرخه بی پایان زندگی و مرگ محسوب می شد.

از سوسک های سرگین غلتان به طور گسترده ای در ساخت طلسم ها، جواهرات و مُهرها استفاده می شد. آن ها را به عنوان حرز بر روی مومیایی ها قرار می دادند تا محافظت و رستاخیز متوفی را تضمین کنند. حکاکی این سوسک ها بر روی سنگ های قیمتی و استفاده از آن ها در معماری نیز بسیار رایج بود و نشان از اهمیت بالای آن ها در فرهنگ عمومی و مذهبی مصر باستان داشت.

نادر بودن و اهمیت کشف مومیایی آن ها

یافتن سوسک های سرگین غلتان مومیایی شده، به ویژه در کنار گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری، رویدادی بسیار نادر و چشمگیر است. این کشف، اهمیت مذهبی و ارتباط نمادین این دو حیوان را پررنگ تر می کند. باستان شناسان معتقدند که مومیایی کردن این سوسک ها، به منظور افزایش قدرت جادویی آن ها یا تقدیم به خدایان برای طلب برکت و رستاخیز بوده است.

بررسی بیشتر بر روی این سوسک های مومیایی شده، می تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد گونه های خاص سوسک که در آن دوران مقدس شمرده می شدند، روش های مومیایی کردن آن ها و آیین های دقیقی که با این حیوانات مرتبط بود، فراهم آورد. این یافته ها، نه تنها به دانش ما درباره مصر باستان می افزاید، بلکه به زیست شناسی باستانی نیز کمک می کند و گونه های جانوری آن دوران را بهتر معرفی می کند.

محوطه اهرام سقاره: گنجینه ای بی پایان از تاریخ

محوطه اهرام سقاره، جایی که گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری کشف شدند، خود گنجینه ای بی بدیل از تاریخ و باستان شناسی مصر است. این سایت، فراتر از چند هرم سنگی، یک مجموعه گسترده و باستانی است که هزاران سال اسرار را در دل خود جای داده است.

تاریخچه و جغرافیای سقاره

سقاره (Saqqara) یک نکروپولیس (Necropolis) وسیع به معنای شهر مردگان برای شهر باستانی ممفیس، پایتخت کهن مصر بوده است. این محوطه باستانی که ابعادی حدود ۷ کیلومتر طول و ۱٫۵ کیلومتر عرض دارد، در ۳۰ کیلومتری جنوب قاهره کنونی واقع شده است. نام سقاره از قبیله بنی سقار که در این منطقه زندگی می کردند، گرفته شده است.

سقاره به دلیل وجود هرم پلکانی جوزر، که قدیمی ترین بنای سنگی بزرگ بشر به شمار می رود، شهرت جهانی دارد. این هرم در دودمان سوم فراعنه مصر ساخته شد و نشان دهنده اوج پیشرفت معماری در آن دوران است. علاوه بر هرم جوزر، سقاره میزبان ۱۶ هرم فرعونی دیگر و تعداد بی شماری مصطبه (Mastaba) است که آرامگاه مسئولان و درباریان بلندپایه از دوره های مختلف تاریخ مصر بوده اند. این ناحیه برای نزدیک به ۳۰۰۰ سال، از دودمان اول تا دوره های بطلمیوسی و رومی، محل دفن و آیین های تشییع بوده و گواهی بر تداوم باورهای مذهبی و فرهنگی مصریان است.

نخستین نشانه های دفن در سقاره به دودمان اول باز می گردد، اگرچه پادشاهی در این دوره در سقاره دفن نشد. آرامگاه های پادشاهی سقاره اما از آن پادشاهان دودمان دوم هستند. خسه خموی، آخرین فرعون دودمان دوم، اگرچه در ابیدوس دفن شد، اما آرامگاهی با ورودی بزرگ به شکل مثلث، معروف به جسر المدیر یا حصار مدیر در سقاره ساخت. هرم پلکانی جوزر از دودمان سوم، با ساختمان ها و مصطبه های کناری اش، منبع کاوش های بی شماری برای باستان شناسان بوده و همچنان از اسرار این سایت پرده برمی دارد.

کشفیات برجسته دیگر در سقاره

سقاره، یک سایت باستان شناسی فعال است که هر ساله کشفیات جدید و هیجان انگیزی را رو می کند. این کشفیات، نه تنها غنای تاریخی این منطقه را نشان می دهد، بلکه اهمیت آن را برای درک تمدن مصر باستان دوچندان می کند:

• ماسک طلایی مومیایی (ژوئیه ۲۰۱۸): پیش از کشف گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری، در ژوئیه سال ۲۰۱۸، ماسک طلایی یک مومیایی در همین محوطه کشف شد که از نظر هنری و تاریخی بسیار باارزش بود.
• پنیر ۳۲۰۰ ساله (اوت ۲۰۱۸): در اوت ۲۰۱۸، باستان شناسان ظرف سفالینی را کشف کردند که حاوی قدیمی ترین پنیر جامد کشف شده در جهان با قدمت ۳۲۰۰ سال بود. این کشف، اطلاعات جدیدی درباره رژیم غذایی و روش های نگهداری مواد غذایی در مصر باستان ارائه داد.
• مقبره ۴۴۰۰ ساله کاهن اعظم واح تی (نوامبر ۲۰۱۸): در همان ماهی که مومیایی گربه ها کشف شد، مقبره دست نخورده و بسیار رنگارنگ کاهن اعظم واح تی از دودمان پنجم فرعون نفریر کارع، با بیش از ۴۴۰۰ سال قدمت، پیدا شد. این مقبره شامل ده ها مجسمه و نقوش دیواری بی نظیر بود که به دلیل کیفیت بالای حفظ و نگهداری، شگفتی باستان شناسان را برانگیخت.

این کشفیات، در کنار یافته های مربوط به گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری، سقاره را به یکی از پویاترین و مهم ترین مناطق باستان شناسی جهان تبدیل کرده است که همچنان پتانسیل کشف اسرار بی شماری را دارد.

چشم انداز آینده و اهمیت برای مصر

کشف گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری و دیگر یافته های اخیر در سقاره، نه تنها برای جامعه علمی بین المللی، بلکه برای آینده خود کشور مصر نیز اهمیت حیاتی دارد. این اکتشافات، فرصت ها و چالش های جدیدی را پیش روی باستان شناسان و سیاست گذاران مصری قرار داده است.

تحقیقات پیش رو

تیم های باستان شناسی در سقاره، همچنان به فعالیت های خود ادامه می دهند و برنامه های گسترده ای برای تحقیقات آتی در نظر گرفته اند. یکی از مهم ترین این برنامه ها، بازگشایی و بررسی دقیق قبر چهارم است که دست نخورده باقی مانده بود. این قبر، که قدمت آن به سلسله پنجم فراعنه بازمی گردد، می تواند شامل اشیاء، اسناد یا حتی مومیایی هایی باشد که اطلاعات بی سابقه ای را درباره آن دوره تاریخی ارائه دهد.

علاوه بر این، تحقیقات آزمایشگاهی گسترده ای بر روی مومیایی های کشف شده (گربه ها و سوسک ها) و مجسمه ها در حال انجام است. این تحقیقات شامل:

• تجزیه و تحلیل DNA: برای شناسایی دقیق گونه های گربه و سوسک و بررسی روابط ژنتیکی آن ها.
• کربن سنجی (Carbon Dating): برای تأیید دقیق قدمت یافته ها.
• مطالعات موادشناسی: برای شناسایی جنس و ترکیب مجسمه ها و تابوت دان ها، و بررسی تکنیک های ساخت آن ها در دوران باستان.
• تحلیل رادیوگرافی: برای بررسی ساختار داخلی مومیایی ها بدون آسیب رساندن به آن ها.

هدف از این تحقیقات، درک عمیق تر از زمان ساخت این آثار، ویژگی های تاریخی، و مقاطع مختلفی است که از آن ها استفاده می شده است. هر قطعه از این پازل، به بازسازی تصویری جامع تر و دقیق تر از زندگی و باورهای مردمان مصر باستان کمک می کند.

تأثیر بر صنعت گردشگری

صنعت گردشگری، یکی از ستون های اصلی اقتصاد مصر است که پس از ناآرامی های سیاسی سال ۲۰۱۱، دچار افت شدیدی شد. دولت مصر، با هدف احیای این صنعت حیاتی، به شدت بر روی معرفی و ترویج کشفیات باستان شناختی جدید تمرکز کرده است. کشف هایی مانند گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری، مقبره واح تی و پنیر ۳۲۰۰ ساله، پتانسیل بالایی برای جذب دوباره گردشگران و علاقه مندان به مصر از سراسر جهان دارند.

این کشفیات، نه تنها به عنوان جاذبه های جدید گردشگری عمل می کنند، بلکه حس هیجان و رمز و راز را درباره مصر باستان زنده نگه می دارند. برگزاری نمایشگاه های بین المللی، مستندسازی و اطلاع رسانی گسترده از طریق رسانه ها، از جمله راهکارهایی است که دولت مصر برای برجسته سازی این یافته ها و تشویق گردشگران به بازدید از این سرزمین کهن به کار می گیرد. این تلاش ها، نه تنها به رشد اقتصادی کمک می کند، بلکه جایگاه مصر را به عنوان مهد تمدن و یکی از مهم ترین مراکز باستان شناسی جهان تثبیت می نماید.

احیای صنعت گردشگری مصر، که پس از سال ۲۰۱۱ با چالش های جدی روبرو شد، اکنون با کشفیاتی نظیر مومیایی گربه ها در سقاره، فرصتی طلایی برای بازگشت به دوران اوج و جذب میلیون ها بازدیدکننده از سراسر دنیا یافته است.

جمع بندی: پنجره ای رو به گذشته ای پر رمز و راز

کشف گربه های مومیایی ۶ هزار ساله ی مصری در محوطه تاریخی سقاره، نه تنها یک رویداد خبری مهم در دنیای باستان شناسی بود، بلکه به عنوان یک پنجره به سوی گذشته ای دور و پر رمز و راز، امکان درک عمیق تری از تمدن شگفت انگیز مصر باستان را فراهم آورد. این یافته ها، اهمیت گربه ها و دیگر حیوانات در آیین های مذهبی، باورهای مربوط به زندگی پس از مرگ، و نگاه عمیق مصریان به طبیعت و جهان پیرامونشان را آشکار می کند.

با هر کشف جدیدی در خاک های حاصلخیز مصر، قطعه ای دیگر از پازل تاریخ کنار هم چیده می شود و درک ما از پیچیدگی ها و غنای تمدن های باستانی افزایش می یابد. مومیایی های گربه، سوسک های سرگین غلتان و مجسمه های متعدد، همگی گواه بر فرهنگی هستند که حیوانات را فراتر از موجودات صرفاً زنده، به عنوان مظاهر الوهیت و محافظان زندگی می دید. سقاره، با تاریخ طولانی و گنجینه های بی پایانش، همچنان به الهام بخشیدن و شگفت زده کردن جهان ادامه می دهد و ما را به یاد می آورد که هنوز اسرار بی شماری در انتظار کشف شدن هستند.