کشف دومین مجسمه ابولهول

باستان شناسان در معبد میلیون ها ساله آمنهوتپ سوم در اقصر مصر دو مجسمه غول پیکر ابوالهول را کشف کردند. این مجسمه ها که حدود ۳۴۰۰ سال قدمت دارند فرعون آمنهوتپ سوم را به شکل ابوالهول به تصویر کشیده اند و در کنار آن ها نیم تنه هایی از الهه سخمت نیز یافت شده است.

کشف دو مجسمه غول پیکر ابوالهول

کشف اخیر در سایت باستانی کُم الهتان در کرانه غربی نیل در شهر اقصر مصر بار دیگر جهان را متوجه عظمت تمدن مصر باستان کرد. در جریان پروژه بین المللی مرمت و بازسازی معبد یادبود عظیم فرعون آمنهوتپ سوم که به معبد میلیون ها ساله شهرت دارد تیمی از باستان شناسان مصری و آلمانی به یافته ای بسیار مهم دست یافتند. این معبد که روزگاری یکی از بزرگترین و باشکوه ترین بناهای یادبود در منطقه تبس (اقصر کنونی) بود در طول هزاران سال به دلیل عوامل طبیعی مانند زلزله و فرسایش و همچنین استفاده از سنگ های آن در ساخت وسازهای بعدی تا حد زیادی تخریب شده است.

پروژه مرمت در کُم الهتان که از دهه ها پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد با هدف حفاظت از بقایای موجود بازسازی بخش های آسیب دیده و درک بهتر از ساختار و عملکرد این مجموعه عظیم معبدی صورت می گیرد. این پروژه توسط تیم های بین المللی باستان شناسی و مرمت کاران انجام می شود و یکی از بزرگترین پروژه های باستان شناسی در مصر محسوب می شود. کشف دو مجسمه ابوالهول در حین این عملیات مرمتی نشان دهنده پتانسیل بالای این سایت برای ارائه اطلاعات جدید و مهم درباره دوران پادشاهی جدید و به ویژه عصر طلایی آمنهوتپ سوم است.

مجسمه های ابوالهول کشف شده در بخش شرقی معبد در منطقه ای که احتمالاً بخشی از مسیر تشریفاتی منتهی به صحن اصلی بوده یافت شدند. این مجسمه ها به صورت نیمه غوطه ور در آب های زیرزمینی منطقه قرار داشتند که نشان می دهد سطح آب در طول قرون تغییر کرده است. شرایط مرطوب نیازمند تکنیک های خاص و دقیق حفاری و حفاظت بود تا از آسیب دیدن بیشتر سنگ ها جلوگیری شود. تیم باستان شناسی با دقت فراوان اقدام به بیرون آوردن تمیز کردن و انجام اقدامات اولیه مرمت و استحکام بخشی بر روی این پیکره های سنگی عظیم کردند.

کشف دو ابوالهول غول پیکر دیگر در مصر

دو ابوالهول تازه کشف شده ابعادی چشمگیر دارند که عظمت معماری و مجسمه سازی دوران پادشاهی جدید مصر را به نمایش می گذارند. هر یک از این تندیس های سنگی از جنس سنگ آهک ساخته شده اند و طولی در حدود هشت متر (معادل تقریبی ۲۶ فوت) دارند. این ابعاد آن ها را در زمره بزرگترین مجسمه های ابوالهول کشف شده قرار می دهد و نشان دهنده مقیاس پروژه های ساختمانی آمنهوتپ سوم است که همواره به دنبال ساخت بناهایی عظیم و ماندگار برای تأکید بر قدرت و شکوه خود بود.

این مجسمه ها فرعون آمنهوتپ سوم را در هیئت موجودی اسطوره ای ابوالهول به تصویر می کشند. ابوالهول در اساطیر مصر باستان معمولاً به صورت موجودی با بدن شیر و سر انسان نمایش داده می شود و نمادی قدرتمند از قدرت سلطنت و ارتباط فرعون با جهان خدایان است. بدن شیر نماد قدرت و نیروی حیوانی است در حالی که سر انسان (معمولاً فرعون) نماد هوش سلطنت و ارتباط با دنیای بشری و الهی است. نمایش فرعون به این شکل تأکیدی بر نقش او به عنوان واسطه بین انسان ها و خدایان و محافظ مصر بود.

جزئیات حک شده بر روی این ابوالهول ها نیز اطلاعات مهمی را ارائه می دهند. آمنهوتپ سوم بر روی این مجسمه ها با نمادهای سنتی سلطنت مصر به تصویر کشیده شده است. او سربند نمس بر سر دارد که یکی از رایج ترین سربندهای سلطنتی بود و با خطوط آبی و طلایی مشخص می شد. ریش تشریفاتی فرعونی نیز که نماد اقتدار و ارتباط با خدایان بود بر چانه اش دیده می شود. همچنین یک گردنبند پهن و باشکوه (احتمالاً از نوع اوزخ یا وِسِخ) بر گردن دارد که نماد ثروت و مقام سلطنتی بود. این جزئیات به شناسایی دقیق فرعون و درک نمادگرایی سلطنتی آن دوره کمک می کند.

یکی از مهمترین یافته ها کشف کتیبه ای بر روی سینه یکی از مجسمه ها بود که عبارت معشوق خدای آمون ری بر آن حک شده بود. این عنوان نشان دهنده ارتباط نزدیک فرعون با آمون ری خدای اصلی در پانتئون مصری در دوره پادشاهی جدید است. آمون ری ترکیبی از آمون (خدای محلی تبس که به مرور اهمیت یافت) و رع (خدای خورشید از هلیوپولیس) بود و پرستش او در این دوره به اوج خود رسید. این کتیبه تأکیدی بر مشروعیت الهی حکمرانی آمنهوتپ سوم و نقش معبد او به عنوان مکانی برای ارتباط با این خدای قدرتمند و تضمین انتقال فرعون به زندگی پس از مرگ بود.

کشف مجسمه های 3400 ساله در مصر

مجسمه های ابوالهول کشف شده در معبد آمنهوتپ سوم قدمتی حدود ۳۴۰۰ سال دارند و مستقیماً به دوران حکمرانی این فرعون قدرتمند یعنی تقریباً از سال ۱۳۹۱ تا ۱۳۵۳ پیش از میلاد بازمی گردند. این دوره که بخشی از دودمان هجدهم و اوج پادشاهی جدید مصر محسوب می شود اغلب به عنوان یکی از درخشان ترین و مقتدرترین دوران تاریخ مصر باستان شناخته می شود. در این عصر مصر به یک قدرت بزرگ بین المللی تبدیل شده بود و از نظر اقتصادی فرهنگی و نظامی در اوج قرار داشت.

حکمرانی آمنهوتپ سوم که گاهی به او لقب خورشید تابان نیز داده می شود دوره ای از صلح نسبی و شکوفایی اقتصادی بی سابقه بود. ثروت فراوان مصر عمدتاً از طریق تجارت و به خصوص از منابع غنی طلای نوبه (سودان امروزی) تأمین می شد. این ثروت به فرعون امکان داد تا پروژه های ساختمانی و هنری عظیمی را در سراسر کشور به ویژه در پایتخت مذهبی تبس اجرا کند. معبد یادبود او در کُم الهتان معبد لوکسور و بخش هایی از معبد کارناک تنها نمونه هایی از این بناهای باشکوه هستند که مقیاس و عظمت آن ها حتی امروزه نیز شگفت انگیز است.

کشف آثاری با این قدمت و از این دوران به ویژه از معبد یادبود آمنهوتپ سوم که منبع اصلی اطلاعات درباره او و عصر او در تبس غربی است اهمیت فوق العاده ای دارد. این مجسمه ها نه تنها نمونه های برجسته ای از هنر مجسمه سازی در اوج آن هستند بلکه شواهدی ملموس از مقیاس برنامه های ساختمانی سلطنتی باورهای مذهبی پیچیده و تلاش فراعنه برای تضمین جاودانگی خود و رفاه کشور پس از مرگشان ارائه می دهند. هر قطعه کشف شده از این سایت به درک ما از این دوره حیاتی و شخصیت آمنهوتپ سوم کمک می کند.

دوران آمنهوتپ سوم همچنین به دلیل روابط دیپلماتیک گسترده مصر با سایر قدرت های منطقه مانند میتانی بابل آشور و هیتی ها شناخته شده است. نام او در الواح عمارنه مجموعه ای از نامه نگاری های دیپلماتیک ذکر شده است که نشان دهنده جایگاه مصر به عنوان یک قدرت بزرگ در صحنه بین المللی آن زمان است. کشفیات باستان شناسی مانند این ابوالهول ها به تکمیل تصویر ما از این فرعون قدرتمند و عصری که او بر مصر حکمرانی می کرد کمک شایانی می کنند و اهمیت مصر را به عنوان یکی از مهم ترین تمدن های جهان باستان برجسته می سازند.

این تیم همچنین سه نیم تنه سیاه گرانیتی از «سخمت» الهه جنگ که با شفا نیز مرتبط است و اغلب در هیئت نیمه شیر نیمه انسان نمایش داده می شود پیدا کردند.

در جریان کاوش ها و مرمت ها در معبد یادبود آمنهوتپ سوم در کُم الهتان تیم باستان شناسی علاوه بر مجسمه های ابوالهول به یافته های مهم دیگری نیز دست یافت. یکی از این یافته ها کشف سه نیم تنه از جنس گرانیت سیاه بود که متعلق به الهه سخمت هستند. سخمت یکی از ایزدبانوان پرنفوذ و پیچیده در پانتئون مصر باستان بود که نقش های متعددی ایفا می کرد و در دوره پادشاهی جدید به ویژه در تبس اهمیت فراوانی داشت.

سخمت به عنوان الهه جنگ نابودی و بیماری شناخته می شد و جنبه ای ترسناک و قدرتمند داشت. او اغلب به صورت زنی با سر شیر ماده و گاهی با قرص خورشید و کبرای مقدس (اورائوس) بر سرش تصویر می شد. نیروی او می توانست ویرانگر باشد مانند زمانی که طبق اساطیر رع او را برای مجازات بشریت فرستاد و او به صورت وحشیانه ای دست به کشتار زد. با این حال سخمت جنبه دیگری نیز داشت؛ او همچنین با شفا پزشکی و محافظت مرتبط بود و کاهنان او اغلب به عنوان پزشک و شفادهنده فعالیت می کردند. این دوگانگی در شخصیت او او را به یکی از ایزدبانوان محوری در زندگی روزمره و مذهب مصریان تبدیل کرده بود.

حضور تعداد زیادی مجسمه از سخمت در معبد یادبود آمنهوتپ سوم یکی از ویژگی های برجسته این سایت است. تخمین زده می شود که آمنهوتپ سوم بیش از ۶۰۰ مجسمه از سخمت را برای معبد خود سفارش داده بود که بسیاری از آن ها از جنس سنگ سخت و گران قیمت مانند گرانیت سیاه ساخته شده بودند. دلیل دقیق این تعداد انبوه مجسمه هنوز کاملاً مشخص نیست اما برخی نظریه ها معتقدند که این کار ممکن است برای دفع یک بیماری همه گیر که در دوران او شیوع یافته بود یا برای جلب حمایت و محافظت سخمت برای فرعون و کشورش در برابر بلایا و دشمنان صورت گرفته باشد. ساخت این تعداد مجسمه نشان دهنده منابع عظیم و قدرت سازماندهی دربار آمنهوتپ سوم بود.

نیم تنه های گرانیتی کشف شده علاوه بر اهمیت مذهبی نمونه های برجسته ای از مهارت هنرمندان و سنگ تراشان مصری در آن دوران هستند. کار بر روی سنگ های سخت مانند گرانیت نیازمند دانش فنی و ابزارهای پیشرفته ای بود. کیفیت حکاکی ها و پرداخت سطح مجسمه ها نشان دهنده سطح بالای هنر در دوره آمنهوتپ سوم است. کشف این نیم تنه ها در کنار ابوالهول ها به درک بهتر ما از ترکیب ایزدان و نمادها در معبد یادبود فرعون و پیچیدگی جهان بینی مذهبی مصریان باستان کمک می کند و نشان می دهد که فرعون برای تضمین سعادت و جاودانگی خود به حمایت طیف وسیعی از خدایان متوسل می شده است.

مهمترین مومیایی های مصر باستان را بشناسید

مصر باستان به دلیل آیین های پیچیده مربوط به مرگ و زندگی پس از مرگ شهرت فراوانی دارد و مومیایی کردن بخشی اساسی از این آیین ها بود. هدف از مومیایی کردن حفظ بدن فرد متوفی بود تا روح او (کا و با) بتواند در جهان دیگر به حیات خود ادامه دهد. کشف مومیایی های سلطنتی و اشرافی همواره از مهمترین رویدادهای باستان شناسی در مصر بوده و اطلاعات بی نظیری درباره فراعنه سلامت آن ها شیوه زندگی و باورهای مذهبی آن دوران ارائه می دهد.

یکی از مشهورترین و مهمترین مومیایی های کشف شده مومیایی فرعون توت عنخ آمون است که در سال ۱۹۲۲ توسط هاوارد کارتر در دره پادشاهان کشف شد. مقبره توت عنخ آمون برخلاف بسیاری از مقابر سلطنتی دیگر تقریباً دست نخورده باقی مانده بود و حاوی گنجینه ای عظیم از مصنوعات طلا و اشیاء تدفینی بود. کشف مومیایی خود توت عنخ آمون و مطالعه آن با استفاده از روش های علمی جدید اطلاعات ارزشمندی درباره سن او در زمان مرگ (حدود ۱۸ سال) وضعیت سلامتی و حتی علت احتمالی مرگ او (نظریه های مختلفی مطرح شده است) ارائه داده است. این کشف نه تنها به شهرت جهانی مصرشناسی دامن زد بلکه درک ما را از دوره پایانی دودمان هجدهم متحول کرد.

کشف مهم دیگر مخفیگاه سلطنتی دیر البحاری در سال ۱۸۸۱ بود. در این مکان کاهنان مصری در دوران های متأخر ده ها مومیایی از فراعنه و اعضای خانواده سلطنتی دودمان های مختلف از جمله برخی از قدرتمندترین حاکمان پادشاهی جدید مانند تحوتمس سوم ستی اول و رامسس دوم را برای محافظت در برابر غارتگران پنهان کرده بودند. این مجموعه بی نظیر از مومیایی های سلطنتی به باستان شناسان اجازه داد تا برای اولین بار این فراعنه افسانه ای را به صورت فیزیکی مورد مطالعه قرار دهند. بررسی این مومیایی ها با استفاده از تکنیک های مدرن مانند رادیوگرافی و سی تی اسکن اطلاعاتی درباره سن آن ها در زمان مرگ بیماری ها و آسیب های فیزیکی و حتی شواهدی از نحوه قتل برخی از آن ها (مانند مومیایی سِقِنِن رع تائو دوم) به دست داده است.

اخیراً نیز مومیایی فرعون آمنهوتپ اول که به دلیل حفظ کامل لفاف ها و ماسک تدفینی اش هرگز باز نشده بود با استفاده از روش های غیرتهاجمی مانند سی تی اسکن سه بعدی مورد بررسی قرار گرفت. این مطالعه دیجیتالی جزئیات شگفت انگیزی درباره وضعیت بدن او جواهرات و طلسم های قرار داده شده در زیر لفاف ها و حتی ویژگی های چهره او را آشکار کرد. این پیشرفت ها نشان می دهند که حتی مومیایی هایی که سال ها پیش کشف شده اند با استفاده از فناوری های نوین می توانند همچنان اسرار جدیدی را فاش کرده و به تکمیل دانش ما درباره آیین های تدفین باورها و زندگی فراعنه مصر باستان کمک کنند.

کشف یک شهر ۳ هزار ساله در مصر

در سال ۲۰۲۰ باستان شناسان مصری به سرپرستی دکتر زاهی حواس یکی از مهمترین کشفیات باستان شناسی در دهه های اخیر در مصر را اعلام کردند: کشف بقایای یک شهر بزرگ باستانی که قدمت آن به حدود ۳۰۰۰ سال پیش بازمی گردد. این شهر که در نزدیکی منطقه اقصر و در کرانه غربی نیل نه چندان دور از معبد یادبود آمنهوتپ سوم و دره پادشاهان واقع شده است به سرعت توسط رسانه ها به عنوان شهر طلایی گمشده یا آتن (نام مصری به معنای قرص خورشید اشاره به خدای آتون که در دوره اخناتون اهمیت یافت) شهرت یافت.

این شهر باستانی که به نظر می رسد بزرگترین شهر اداری و صنعتی کشف شده از دوره پادشاهی جدید باشد در دوران حکمرانی فرعون آمنهوتپ سوم تأسیس شد و تا دوران توت عنخ آمون و آیی مورد استفاده قرار گرفت. کشف این شهر اهمیت فوق العاده ای دارد زیرا برخلاف بسیاری از سایت های باستانی مصر که عمدتاً شامل معابد مقابر و بناهای یادبود هستند شهر آتن یک سکونتگاه شهری واقعی با خانه ها کارگاه ها نانوایی ها انبارها و ساختمان های اداری است که بینش بی سابقه ای از زندگی روزمره مردم عادی و سازماندهی جامعه در دوره اوج تمدن مصر باستان ارائه می دهد.

بقایای شهر آتن به طرز شگفت انگیزی حفظ شده اند و شامل خیابان های کامل دیوارهای خانه ها تا ارتفاع چند متر و حتی ابزارها و اشیاء مورد استفاده ساکنان هستند که در محل کار و زندگی آن ها رها شده بودند گویی ساکنان شهر به سرعت آن را ترک کرده اند. کشف کارگاه های متعدد از جمله کارگاه های سفالگری ریسندگی شیشه سازی و فلزکاری نشان دهنده فعالیت های صنعتی گسترده در این شهر است. همچنین کشف نانوایی های بزرگ با کوره های دست نخورده و انبارهای غله اطلاعات مهمی درباره اقتصاد و تأمین معاش ساکنان شهر ارائه می دهد.

یافته های باستان شناسی در شهر آتن از جمله کتیبه ها مهرها و اشیاء کوچک اطلاعات ارزشمندی درباره ساختار اداری شهر سلسله مراتب اجتماعی و حتی نام برخی از ساکنان آن ارائه می دهند. این شهر احتمالاً محل اقامت کارگرانی بوده که بر روی پروژه های ساختمانی عظیم سلطنتی در تبس از جمله معابد و مقابر دره پادشاهان کار می کردند. کشف شهر طلایی گمشده به درک عمیق تر ما از نحوه سازماندهی نیروی کار تولید و زندگی اجتماعی در یکی از پیشرفته ترین جوامع جهان باستان کمک می کند و تصویری کامل تر از پایتخت مصر در دوران پادشاهی جدید ارائه می دهد.

اسرار فرعون معروف مصر فاش شد

در یک پیشرفت علمی قابل توجه در سال ۲۰۲۱ باستان شناسان و رادیولوژیست ها موفق شدند بدون باز کردن فیزیکی مومیایی فرعون آمنهوتپ اول اسرار پنهان آن را آشکار کنند. آمنهوتپ اول که حدود ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح حکمرانی می کرد و از فراعنه اولیه دودمان هجدهم و پدر فرعون تحوتمس اول بود یکی از معدود مومیایی های سلطنتی بود که از زمان کشف در سال ۱۸۸۱ در مخفیگاه دیر البحاری هرگز توسط باستان شناسان نوین باز نشده بود. دلیل این امر حفظ کامل و زیبای لفاف ها تزئینات و ماسک تدفینی او بود که باستان شناسان اولیه نمی خواستند به آن ها آسیب برسانند.

با استفاده از تکنیک های پیشرفته تصویربرداری غیرتهاجمی مانند سی تی اسکن سه بعدی و نرم افزارهای کامپیوتری پیچیده محققان توانستند به صورت مجازی لایه های لفاف مومیایی را برداشته و بدن فرعون و اشیاء قرار داده شده در کنار آن را بررسی کنند. این روش انقلابی اطلاعات بی سابقه ای را بدون آسیب رساندن به مومیایی ارزشمند فراهم آورد. نتایج این بررسی دیجیتالی بسیار روشنگر بود و جزئیات دقیقی از فرعون آمنهوتپ اول را پس از ۳۰۰۰ سال آشکار کرد.

بررسی ها نشان داد که آمنهوتپ اول در زمان مرگ حدود ۳۵ سال سن داشته است. اسکن ها نشانه هایی از بیماری جدی یا آسیب فیزیکی عمده که منجر به مرگ او شده باشد را نشان ندادند اگرچه شواهدی از جراحات پس از مرگ احتمالاً ناشی از غارتگران باستانی مشاهده شد که توسط کاهنان در دوران های متأخر مرمت شده بودند. اطلاعاتی درباره ظاهر فیزیکی او از جمله ساختار استخوانی صورت و دندان های نسبتاً سالم او نیز به دست آمد. این اولین بار بود که چهره یک فرعون مومیایی شده بدون باز کردن فیزیکی لفاف هایش به این وضوح قابل مشاهده بود.

همچنین اسکن ها جزئیات شگفت انگیزی درباره شیوه مومیایی کردن و آیین های تدفین ارائه دادند. مشخص شد که در زیر لفاف ها ۳۰ طلسم و قطعه جواهر مختلف قرار داده شده بود که هر یک نقش مذهبی و محافظتی برای فرعون در سفر او به جهان پس از مرگ داشتند. این طلسم ها شامل انواع مختلفی از مهره ها دستبندها و سایر اشیاء بودند که با دقت در میان لفاف ها و بر روی بدن قرار گرفته بودند. کشف این جزئیات با استفاده از روش های غیرتهاجمی تأکیدی بر اهمیت فناوری های نوین در باستان شناسی است و نشان می دهد که چگونه می توان از آثار باستانی حفاظت کرد و در عین حال اطلاعات جدید و ارزشمندی از آن ها به دست آورد و اسرار فراعنه مصر را برای نسل های آینده فاش ساخت.

مجسمه های ابوالهول تازه کشف شده در کجا قرار دارند؟

این مجسمه ها در معبد یادبود فرعون آمنهوتپ سوم معروف به معبد میلیون ها ساله در کرانه غربی شهر اقصر مصر و در نزدیکی رود نیل کشف شدند.

قدمت مجسمه های ابوالهول کشف شده به چند سال پیش بازمی گردد؟

قدمت این مجسمه های سنگی غول پیکر به حدود ۳۴۰۰ سال پیش یعنی دوران حکمرانی فرعون آمنهوتپ سوم در دوره پادشاهی جدید مصر بازمی گردد.

ابعاد مجسمه های جدید ابوالهول چقدر است؟

هر یک از این دو مجسمه ابوالهول کشف شده ابعادی قابل توجه دارند؛ آن ها از جنس سنگ آهک ساخته شده اند و حدود هشت متر (معادل ۲۶ فوت) طول دارند.

چه آثار باستانی دیگری در کنار مجسمه های ابوالهول کشف شدند؟

در کنار مجسمه های ابوالهول تیم باستان شناسی همچنین سه نیم تنه از جنس گرانیت سیاه متعلق به الهه سخمت ایزدبانوی جنگ و شفا در اساطیر مصر باستان را کشف کردند.

کشف این دو مجسمه ابوالهول چه اهمیتی دارد؟

این کشف به درک بهتر ما از معبد عظیم آمنهوتپ سوم هنر و معماری دوران اوج پادشاهی جدید باورهای مذهبی و نقش ابوالهول ها در آیین های سلطنتی کمک می کند.